Vào thế kỷ 18, luồng gió tự do mạnh mẽ tràn khắp châu Âu. Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com)
Chỉ riêng Tây Ban Nha vẫn còn trì đọng và bị kìm hãm bởi tầng lớp quý tộc. Bóng đen của giáo hội vẫn bay lượn trên đất nước, hầu như chẳng có gì thay đổi kể từ thời Trung cổ.
Ở thủ đô Madrid và ở Barcelona, nhiều họa sĩ, nhà văn đã bắt đầu công khai phát biểu những luận điểm về tư tưởng tự do. Nhưng chính tại thành phố Saragotte, thủ phủ xứ Aragon này, lòng tin mới vào quyền con người, quyền cơ bản công dân đã phát triển nhanh hơn cả.
Năng nổ nhất trong số những người truyền bá tư tưởng tiến bộ ấy là Francisco Goya. Anh là học trò của José Martinea, một giáo sư có tài, một họa sĩ bậc thầy được kính trọng. Thái độ khiêm tốn và đức tin của ông làm những phán quan nghiệt ngã nhất của giáo hội cũng chẳng bao giờ soi mói được điều gì. Ngược lại, Francisco Goya tỏ ra rất ít đức tin, rất ít khôn ngoan, đến nỗi bạn bè đã báo trước sớm muộn gì anh sẽ bị treo cổ.
Goya sống và làm việc trong một gian phòng chật hẹp ở tầng dưới ngôi nhà của giáo sư Martinea, gần nhà thờ Santa Maria del Pila tuyệt đẹp.
Rất khó tìm anh ở nhà vào buổi tối. Giờ ấy, người ta thường gặp anh ở quán ăn, tiệm rượu, bận rộn với chuyện chè chén, nhảy nhót và tán gái.
Vậy mà buổi tối hôm ấy, anh lại ngồi nghe những lời trách cứ của anh bạn Martin Daparte. Hơn Goya một vài tuổi, Martin Daparte là một trí thức có tiếng, vừa là nhà triết học vừa là cây viết phê bình văn học và nhà báo. Thường ngày tính tình anh vốn bình thản, điềm tĩnh thế mà tối nay anh cũng phải nổi giận :
- Goya! - Anh dằn từng tiếng - Cậu không chịu nghe mình.
Goya là một chàng trai trẻ tuổi đầy kiêu hãnh và nhạy cảm. Mồ côi từ nhỏ, anh tự kiếm sống bằng đôi tay và tài năng của mình. Anh có năng khiếu đặc biệt của một họa sĩ! Nhưng anh cũng có nhiều buông thả trong nếp sống. Anh hay học đòi phong cách sinh hoạt của bọn quý tộc. Anh đã bỏ ra rất nhiều tiền để học đâu kiếm học dánh võ và tìm cách nổi tiếng trong những hoạt động đó.
Goya cười, đưa bàn tay xốc mớ tóc đen dài trên đầu, và trả lời một cách mệt mỏi :
- Tôi nghe anh, Martin ạ, nhưng không ai có đủ kiên nhẫn nghe tất cả những lời giáo huấn ấy đâu.
- Goya ạ, đáng buồn là cậu đã không nghe những lời khuyên tốt. Cậu tự nghĩ là nghệ sĩ thì có quyền làm tất cả những gì cậu thích. Nhưng chính cậu là điều hổ thẹn cho nghề nghiệp của cậu. Hãy tự ngắm lại mình đi!
Goya cúi nhìn bộ trang phục diêm dúa mình đang mặc, rồi anh sầm mặt, cau mày đứng dậy :
- Anh phê phán gì về cách ăn mặc của tôi?
- Cậu ăn diện như một gã quý tộc Tây Ban Nha chứ không phải một họa sĩ.
- Tôi mua bộ trang phục này bằng tiền thưởng đấu bò tót và tiền thắng bạc đấy.
- Đấu bò tót, đánh bạc! Cậu hy vọng nhờ vậy mà phát triển được tài năng sao?
- Tôi cũng còn hơn chán bọn sĩ quan công tử vẫn ngông nghênh như những con gà trống vênh váo. - Goya lớn tiếng cãi lại.
- Mình không nghi ngờ điều đó. Nhưng không phải cậu học những kiểu cách rởm dời, những thói xấu của chúng để chứng tỏ điều ấy, không hay đâu.
- Nếu là người khác, tôi sẽ không tha thứ cho những lời nhục mạ ấy. - Goya nói với giọng thách thức.
- Vậy cậu tính sao? Cậu định thách đấu với mình chăng?
- Martin, tôi đã nói trước rồi đấy.
Goya bước tới, vẻ đe dọa, bàn tay nắm chặt. Nhưng bạn anh không nhúc nhích. Họ gườm mắt nhìn nhau. Cuối cùng Goya quay ra nằm xuống giường, hai tay ôm lấy đầu.
- Tại sao anh lại tỏ vẻ khinh tôi như vậy hả, Martin?
- Tôi không khinh cậu mà chính cậu tự khinh mình. Tôi buồn khi thấy cậu quên mất mình xuất thân từ một ngôi làng nhỏ và quên người sinh ra cậu chỉ là một ông thợ mộc.
- Tôi không quên bố tôi, tôi cũng không quên cái làng nhỏ của mình. Nhưng tôi không chịu khuất phục ai cả.
- Chuyện ấy thì còn phải xem đã. - Daparte lẩm bẩm và ngồi xuống chiếc ghế duy nhất trong phòng - Không đơn giản như vậy đâu, Goya. Người ta chỉ có thể đạt được ý nguyện tự do, bình đẳng bằng sự nỗ lực của chính bản thân.
Goya cúi mặt, mân mê cái dây xích nhỏ đeo kiếm bằng bạc, thú nhận :
- Đề tài vẽ, cuối cùng đã làm mình chán.
- Vậy mà cậu tự xưng là họa sĩ! Thế bọn gái chơi ở quán rượu le Dialeb hay chuyện đánh bạc và đấu bò tót có làm cậu chán không?
Goya không thể giải thích được những điều anh cảm thấy trong tâm hồn, ngay cả với người bạn thân nhất của anh.
Anh không thể thú nhận mỗi lần đối mặt với một con bò tót hung dữ hay đọ kiếm với một tay kiếm lão luyện là một lần anh tìm cách vượt qua nỗi lo sợ thất bại thường xuyên ám ảnh. Anh muốn tự rèn luyện để trở thành nhân vật nổi tiếng. Chỉ như vậy, anh mới có thể chiến thắng được nỗi ưu tư của mình.
- Cách tôi đang sống chẳng làm hại gì đến nghề nghiệp cả. - Anh cố chống chế.
- Cậu tưởng như vậy à? Giáo sư Martinea nói rằng sau khi vẽ bức chân dung của giáo sĩ, cậu không cầm đến bút vẽ nữa.
- Cũng phải để cho tôi chút thời gian chứ.
- Goya ạ, người sáng tạo chỉ có mỗi một thứ để bán đó chính là “thời gian”! Những ngày tháng cậu để mất đi sẽ chẳng bao giờ tìm lại được. Giáo sư Martinea đoan chắc rằng cậu có thể nổi tiếng, nếu cậu chịu làm việc thật nghiêm túc. Nhưng cậu còn phải học nhiều!
- Tôi không hiểu cậu sẽ ra sao, nếu không chịu thay đổi cách sống. - Martin vừa cầm lấy mũ vừa nói tiếp - Cậu có thề trở thành một họa sĩ lớn. Nhưng để đạt tới đó cậu vẫn còn thiếu hai điều: cậu không hiểu nghĩa của chữ trắc ẩn và chưa bao giờ đau khổ. Ngày nào cậu hiểu rõ được hai điều đó, cậu sẽ trở thành một nghệ sĩ chân chính.
Daparte đi khỏi, gian phòng trở nên lạnh ngắt. Goya ngồi yên trầm ngâm suy nghĩ.
Đêm bắt đầu xuống, anh đứng lên, ra khỏi trạng thái trầm tư. Lời phê phán của Daparte kích động anh, chỉ đủ làm anh càng tin vào nỗi băn khoăn dằn vặt của mình. Anh cần có bạn bên cạnh, chắc chắn đến quán rượu sẽ tìm được bạn ngay.
Quán rượu Le Dialeb nguyên trước là một quán nhỏ. Nhưng mấy năm nay, những nhân vật thượng lưu Tây Ban Nha không ngần ngại lui tới quán rượu nghèo nàn này. Có lẽ vì ở đấy họ có thể chơi thả cửa, trút bỏ vẻ cao đạo hàng ngày và dễ dàng tìm được bọn gái điếm.
Quán đã đầy khách. Goya tìm được một chiếc bàn nhỏ trong góc phòng. Anh ngồi vào bàn, gọi một lỵ rượu rồi đưa mắt tìm bạn.
Cạnh bàn Francisco ngồi, có một đôi trai gái làm anh chú ý và anh nhăn mặt tỏ vẻ khó chịu. Don Louise Munoda thuộc dòng dõi một dòng họ lớn của thành phố đã nhận quân hàm thiếu úy trong trung đoàn bộ binh thứ ba thành Catcti. Và do việc ấy hắn được coi như là một kẻ phản bội. Tuy hắn còn là cháu của đức đại giáo chủ, nhưng điều ấy cũng chẳng làm hắn được lòng dân. Cô maja ngồi cặp kè với hắn là một gái bình dân tuyệt đẹp, khiến Francisco không thể không chăm chú nhìn cô.
Bắt gặp cái nhìn chăm chú của Francisco, và thừa lúc viên sĩ quan không để ý, cô gái thoáng gửi cho anh một nụ cười vụng trộm.
Nỗi buồn phiền bực bội của Francisco phút chốc tan biến. Anh quyết định tán tỉnh cô gái này để làm nhục Don Louise, vì cái nhìn ngạo nghễ và thái độ ban ơn của hắn làm anh sôi máu. Anh ngồi chễm chệ, nhìn cô gái, nâng ly và uống thong thả.
Cô gái đáp ngay bằng một cái nháy mắt, hơi cúi người để hở thêm bộ ngực, và nhìn anh một cách táo bạo. Gã sĩ quan cũng nhận ra trò láu cá ấy. Hắn kêu lên, giọng khô khốc :
- Béatria, hãy quay lại với anh đây! Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com)
Francisco không còn kiềm được lòng khinh ghét khi nghe thằng cha gốc Aragon này tập nói tiếng Castille. Anh lạnh lùng đập lại :
- Tôi nghĩ là Béatria có quyền tự do của cô ấy.
Viên sĩ quan giật nẩy mình :
- Này, giống chó hoang mà sủa thì người ta quất cho đấy.
Goya cười khảy, uống cạn cốc rượu và nói :
- Béatria hình như lại thích ta hơn. Còn anh, càng nói càng lẩm cẩm, ta càng cảm phục sự thông minh lựa chọn của cô ấy.
Hai người đàn ông cùng đứng dậy một lượt. Thấy đối phương có đeo kiếm. Don Louise liền lấy đôi bao tay dắt ở lưng ném vào mặt Goya. Khách trong quán nhìn họ giữa bầu không khí im lặng sửng sốt. Một viên sĩ quan đến gần Don Louise. Hắn nói cho viên sĩ quan rõ chuyện xung đột vừa xảy ra. Trong khi ấy những người dân thường không dám ra mặt bênh vực chàng họa sĩ. Họ không quên kẻ thù của anh là cháu đức đại giáo chủ.
Béatria thích thú vì được mọi người chú ý, cô kiêu hãnh đứng lên, bộ ngực như thách thức, hai tay chống nạnh, đôi chân nhún nhảy dưới lớp váy sột soạt.
Lão chủ quán đang cố tìm cách khuyên can anh.
- Cậu điên rồi, Goya! - Nhà thơ nói nhỏ - Cậu biết hắn là ai chứ?
Tim Goya đập mạnh, lòng anh như thắt lại, nhưng anh cười thoải mái, kiêu hãnh :
- Dĩ nhiên là biết rõ. - Anh cao giọng trả lời - Hắn là một thằng ngu xuẩn, ngạo mạn cần phải cho một bài học.
Đám sĩ quan giận sôi lên, nhưng cố kiềm giữ Don Louise lại.
Goya bình tĩnh vờ cúi mình thi lễ với vẻ nhạo báng trước mặt viên thiếu úy đang giận như điên.
- Nào, ta giải quyết vấn đề chứ?
- Ngay bây giờ! - Don Louise rít lên.
Không để tai đến những lời phản kháng yếu ớt của chủ quán, đám khách ào ra sân. Béatria đi đầu với vẻ giễu cợt. Đám đông bị cuốn hút vào cuộc náo động.
Don Louise vững tin ở mình, với vẻ lạnh lùng hắn thấp giọng trao đổi với bạn bè. Francisco đi ra sau cùng.
Khi anh bước vào khoảng sân lát gạch, đám đông rẽ ra, một viên đại úy râu rậm, người thấp bé, đến gần anh.
- Tôi được vinh dự là người bảo chứng cho thiếu úy Don Louise Munoda. Ai là người bảo chứng cho anh?
Francisco nhún vai vẻ lạnh lùng giả tạo.
- Tôi không có người bảo chứng. Những tục lệ cầu kỳ ấy không ích gì cho chuyện thanh toán đơn giản như thế này.
Viên đại úy không chấp nhận ý thích bất thường này.
- Phải tôn trọng luật lệ. Thiếu úy Ramiré sẽ lo việc này.
Viên sĩ quan gượng gạo tuân lệnh và tiến đến bên Francisco.
- Cho phép tôi xem thanh kiếm của ông.
Goya khinh khỉnh rút kiếm đưa cho hắn.
- Lưỡi kiếm của Don Louise dài hơn lưỡi kiếm của ông một gang tay. - Hắn nhận xét.
- Tôi khuyên ông dùng cây kiếm của tôi.
- Tôi thích dùng kiếm của tôi và chấp nhận sự rủi ro ấy. - Goya bình tĩnh trả lời.
Ramiré trả lại thanh kiếm và hỏi giọng khô lạnh :
- Sẵn sàng chưa?
- Sẵn sàng.
Một viên sĩ quan cao cấp, được giao trách nhiệm giám sát cuộc đấu kiếm, đứng giữa hai người tuyên bố.
- Danh dự thiếu úy trung đoàn thứ ba vừa bị bôi nhọ. Ông ấy yêu cầu được khôi phục danh dự bằng vũ khí. Nhưng người bị xúc phạm sẵn sàng nhận lời xin lỗi... Không à? Thế thì đấu đi, các ngài.
Ông ta lùi lại một bước và đứng tì tay lên chuôi kiếm.
Don Louise và Goya vừa bước lên một cách thận trọng vừa quan sát đối phương.
Francisco nhận thấy tầm vóc hai bên bằng nhau, không người nào có cánh tay dài hơn. Nhưng kiếm của viên sĩ quan dài hơn kiếm anh. Francisco tiếc vì đã không nhận đổi kiếm của người bảo chứng. Nay đã muộn. Nhưng để bù vào chỗ bất lợi ấy, anh phải luôn luôn sáng suốt.
Viên sĩ quan, bằng một động tác chắc chắn, đâm một nhát trước. Francisco chỉ kịp đưa kiếm lên đỡ, cảm thấy lưỡi kiếm sướt bên cánh tay, anh hiểu là chưa từng gặp một đối thủ nào nguy hiểm hơn. Don Louise lại bồi thêm nhát nữa, lần này nhằm vào giữa mặt đối thủ, Goya buộc lòng phải lùi ra để tránh. Có tiếng cười trong đám người xem. Goya cảm thấy hổ thẹn. Anh sợ những tình huống lố bịch và trong một thoáng, sợ kẻ thù sẽ làm cho anh trở thành hài hước. Anh trấn tĩnh ngay và nghĩ thầm nếu mất tinh thần sẽ rất nguy hiểm. Và Goya đón đỡ một cách khôn khéo đường kiếm thứ ba của đối phương.
Thái độ Don Louise thay dổi, hắn kinh ngạc và không coi thường anh nữa.
Francisco cứ gạt đỡ và lùi từng bước. Đám đông đứng xem cho rằng anh sẽ sớm bỏ chạy. Chỉ riêng một số sĩ quan thấy rõ là anh chặn đỡ những đường kiếm của đối phương bằng một thủ pháp tài tình. Và mặc dù ở thế phòng ngự, nhưng thực tế chính Goya điều khiển cuộc đấu theo ý định của mình.
Lấy lại lòng tự tin, anh minh mẫn phân tích kỹ từng thế đánh. Don Louise tiến lui theo đúng kiếm pháp, như kiểu học thuộc lòng. Anh quyết định chuyển sang thế tấn công làm cho đối phương bị bất ngờ và chống đỡ lúng túng. Anh không có ý định giết hắn, tuy anh biết Munoda không ngần ngại cho anh sang thế giới bên kia. Đột nhiên anh lấy hơi, nắm chặt chuôi kiếm, đợi một đường kiếm tấn công của địch thủ. Anh chặn đường kiếm đối phương trong tư thế tuyệt diệu, Francisco đâm thẳng mũi kiếm tới trước. Khi mũi kiếm đối thủ rít qua tai, anh biết Don Louise đã quá đà. Trước khi viên sĩ quan đứng thẳng lại được, Goya vẫy luôn một mũi. Lưỡi kiếm làm rách cổ áo hắn. Những người đứng xem đồng thanh kêu lên hoảng hốt. Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com)
Hắn thu kiếm lại giữ mặt, nhưng Goya đã nhanh nhẹn đâm thẳng mũi kiếm tới trước. Lưỡi kiếm xuyên ngập vào mạn sườn viên sĩ quan. Lực đâm mạnh làm hắn ngã gục xuống nền gạch. Francisco cúi xuống, lau lưỡi kiếm vào áo lót kẻ bại trận.
Đám đông dồn tới, một vài người thốt lên trầm trồ thán phục, những người khác la hét như điên. Francisco đứng yên, nghe những lời ca tụng của đám dân thường và cả những lời khen ngợi, thán phục của bọn sĩ quan.
Chỉ đến khi cảm thấy bàn tay mát lạnh của Béatria nắm tay mình anh mới chợt tỉnh. Và hiểu rằng cuộc sống của anh đang bị đe dọa nghiêm trọng.
- Chạy theo em. - Béatria thì thầm.
Rồi cô kéo anh chạy qua những con đường ngoằn ngoèo mà anh chưa bao giờ biết.
Khi cô dừng lại để lấy hơi, anh bảo cô chỉ đường để cho anh chạy đến nhà Daparte một mình. Vì nếu họ bắt được cô cùng chạy với anh sẽ rất nguy hiểm cho cô. Cô gái đành chỉ đường cặn kẽ cho anh. Anh rất xúc động cảm ơn và dốc hết tiền trong túi vào tay cô.
Anh lại cắm đầu chạy. Sau một giờ vừa chạy vừa trốn, anh đến cửa sau ngôi nhà nhỏ của Daparte.
Không một tia sáng lọt ra ngoài cửa sổ. Goya khẽ gõ cửa. Daparte vẫn mặc quần áo chỉnh tề ra mở cửa.
- Tôi đợi anh đây, Goya. Cả thành phố đang ồn ào lên về câu chuyện điên dại vừa rồi.
Anh kéo Goya vào phòng khách, cẩn thận không thắp đèn.
- Don Louise không chết. Nhưng hắn bị thương nặng, sẽ nằm điều trị hàng tháng mà chưa chắc gì đã bình phục.
Francisco buông tiếng thở dài nhẹ nhõm.
- Vậy là người ta không buộc tôi tội giết người nữa.
- Nhưng đại giáo chủ sẽ dùng mọi quyền lực truy nã và kết tội cậu. Tốt nhất là cậu phải đi khỏi đây ngay bây giờ. Và đừng trở về trước khi giáo chủ qua đời.
Goya nhìn anh bằng đôi mắt lo lắng. Daparte nói tiếp vẻ vội vàng :
- Cậu phải đi Madrid, đến ở tại nhà mình. Mình chờ một ngày nữa rồi cũng lên đường. Nhưng mình đi tự do, chắc chắn sẽ đến trước cậu. Đây, - Anh vừa nói vừa đưa ra một bọc quần áo rách - cậu thay đi, mình sẽ hủy quần áo cậu đang mặc.
Francisco làm theo, không hỏi lại câu nào. Mấy phút sau anh đã trở thành một nông dân với áo vải thô và đôi giày to sù. Theo lời khuyên của bạn, anh lấy than bôi tèm lem vào mặt, và không cằn nhằn gì khi Daparte cắt trụi bộ tóc đẹp.
Anh dùng dằng không muốn rời thanh kiếm, nhưng Daparte buộc anh phải bỏ lại. Goya đành phải nhận một lưỡi dao nhọn có chuôi bằng sừng. Anh dắt dao vào thắt lưng.
Khi đã chuẩn bị xong, Daparte dẫn anh đến bên cửa, rồi bắt tay anh.
- May mắn lắm chúng mình mới được gặp nhau ở Madrid. Mình tự hỏi không biết vì sao mình lại quan tâm lo lắng cho cậu. Đúng là cậu có tài. Nhưng cậu không thể trở thành nghệ sĩ chân chính chừng nào cậu chưa khám phá được bản thân. Và nếu cậu cứ khăng khăng đi theo con đường lầm lạc như cậu lựa chọn thì chẳng bao giờ có thể tìm được cái mà cậu cần tìm đâu.

Francisco rời khỏi Saragotte không gặp trở ngại gì. Nhưng anh phát hiện ra anh đã cho Béatria tất cả số tiền đã có. Vì vậy, anh không có một đồng xu nhỏ. Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com) Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com)
Thế là anh phải vừa đi vừa kiếm việc làm ở các làng mạc dọc đường để sinh sống. Thời kỳ này đối với anh thật là khổ cực. Anh làm tất cả những việc người ta thuê mướn chỉ để kiếm vài đồng.
Khi Goya đến Guadalajara, một thành phố cổ, thì trời đã sang thu. Đến đây, anh làm bồi dọn chuồng ngựa cho quán rượu Toisson d’or, một trong những quán rượu sang trọng nhất vùng. Và, trong những khách sang nhất thường đến quán rượu Toisson d’or là công tước Alper. Công tước là một người già, đôi mắt đỏ ngầu, khuôn mặt dài và buồn càng như dài thêm bởi chòm râu bạc nhọn hoắc. Ngài công tước cao quý không quan tâm đến việc gì ngoài việc săn đuổi những cô gái chỉ bằng tuổi cháu ông ta.
Hôm đó, sau khi chăm sóc đàn ngựa, anh xách một thùng nước đi về phía rừng sau quán để tắm rửa. Bỗng anh thấy có một cô gái chạy tới.
Cô ta có vẻ sợ hãi, khóc nức nở, chiếc áo lót bị xé rách để lộ cặp ngực đẹp mê hồn. Francisco sững lại, anh nhận ra một trong những cô hầu phòng. Công tước Alper đang đuổi theo cô.
Không chần chừ, chàng họa sĩ lao tới. Vừa đúng lúc cô hầu phòng chạy đến ven rừng thì anh băng qua, cắt ngang đường công tước. Hai người đâm sầm vào nhau. Ông ta dừng lại, quát mắng ầm ĩ, Francisco làm ra vẻ bối rối xin lỗi. Nhưng công tước quay ngoắt trở lại, rảo bước về phía quán rượu. Sau đó, lão tức giận và bỏ ra về cùng tất cả tùy tùng cũng như hành trang của mình.
Một lúc sau, chủ quán cho Francisco thôi việc. Quyết định ấy không làm anh ngạc nhiên. Anh leo lên căn gác xép ở sát mái, nơi ngủ của anh để thu xếp hành lý. Một tiếng gõ cửa nhẹ làm anh giật mình. Đó là cô hầu phòng có mái tóc đen dài xổ ra buông xõa trên vai, cô kéo những mảnh áo lót bị xé rách che lấy bộ ngực và nhìn Francisco với lòng biết ơn vô hạn.
- Tôi đến để cám ơn anh. Tôi ân hận vô cùng về chuyện anh đã mất việc làm vì tôi.
Francisco, nhún vai, cười với cô :
- Trước sau tôi cũng sẽ đi. Nhưng còn cô?
- Tôi cũng bị đuổi rồi. Tôi biết là việc ấy sẽ đến, nhưng tôi không cần. Không người nào chèn ép tôi được, dù là công tước hay một đức ông quý tộc nào khác.
- Rồi cô sẽ ra sao?
Cô gái buông tay, bỏ rơi những mảnh áo bị xé rách xuống khiến bộ ngực bị phơi trần. Không chút e thẹn, cô nhìn Goya đăm đăm.
- Em đến cám ơn anh. Em sẵn lòng tặng anh cái mà ngay cả ông công tước cũng không thể mua ở em được.
Thời gian qua Goya ít tiếp xúc với đàn bà. Nhưng lúc này anh không cảm thấy một chút ham muốn nào. Trái lại, anh thấy lòng bồi hồi xúc động khó tả. Cô gái này tự nguyện hiến thân cho anh. Cô đem đến cho anh tất cả những gì cao quý nhất với một tấm lòng chân thật làm anh kinh ngạc. Anh mở túi, lấy ra một thỏi chì than và một tờ giấy khẽ thì thầm :
- Tôi xin em, đừng cử động!
Mặc dù rất ngạc nhiên, nhưng cô gái cũng làm theo. Goya bắt đầu vẽ rất nhanh. Công việc thu hút đến nỗi anh quên cả khái niệm thời gian. Trong phút chốc, anh đã hoàn thành bức vẽ. Anh ký tên rồi đưa cho cô gái đang rất ngỡ ngàng.
- Em cầm lấy. Giữ làm kỷ niệm tấm lòng tin yêu của em đối với Francisco Goya.
Đôi mắt mở to, cô nhìn bức chân dung, rồi ngước nhìn chàng họa sĩ lạ lẫm. Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com)
Anh vội vàng rời khỏi quán rượu, chẳng kịp nhận những lời cảm ơn của cô gái. Ra đến đường, trong lúc chờ xe ngựa đi Madrid, anh tự nhủ đã làm được một việc mà Martin Daparte và thầy José Martinea phải đồng tình. Từ chối sự hiến thân của cô gái, anh đã để lại cho cô niềm kiêu hãnh của anh và đã làm một công việc khôn ngoan đúng mực.
Sau này, chẳng bao giờ anh quên được cô hầu phòng xinh đẹp ấy. Trong khi biết bao cô gái khác, trong những cuộc gặp gỡ yêu đương, hầu hết đều phai mờ trong ký ức.
* * * * *
Vừa lộng lẫy vừa tồi tàn, lại rầu ri và vui vẻ, tươi trẻ và xấu xa, kinh thành Madrid chỉ là những cảnh tương phản. Nhưng lại là trái tim của nước Tây Ban Nha và nó đại diện cho tổ quốc của tất cả người Tây Ban Nha. Ngay đến cả những người hành khất cũng có niềm tự hào về Madrid.
Nhưng đối với Francisco thì cuộc trốn chạy từ Saragotte và hành trình mệt nhọc vừa qua đã làm dịu tâm tư anh. Suốt ngày anh chỉ cắm cúi trong xưởng vẽ, trau dồi bút pháp cùng với những họa sĩ bậc thầy thuộc trường phái cách tân Italia. Chiều tôi, anh làm việc ở phòng riêng của mình trong nhà Daparte.
Chẳng bao lâu, anh nhận được rất nhiều đơn đặt hàng. Trong khoảng sáu tháng, anh đã kiếm đủ tiền để thuê riêng một căn nhà nhỏ hai gian với một xưởng vẽ. Anh trở thành một nhân vật được trọng vọng.
Những cám dỗ ở đây còn hơn Saragotte rất nhiều, nhưng anh bắt buộc mình phải sống vững vàng nghiêm túc. Cuộc sống đạo đức đè nặng tâm hồn anh. Lần đầu tiên trong đời, anh thấy khổ sở trong đơn độc. Anh cảm nhận sâu sắc rằng cuộc đời cần phải ổn định, và cuối cùng anh nghĩ đến việc lấy vợ.
Trong những người Goya thường đến chơi, có Francisco Baye, một họa sĩ thời thượng. Ông ta là một họa sĩ chuyên vẽ chân dung trong giới thượng lưu. Khách hàng của ông, người nào cũng uy nghi đường bệ, tất cả các bà các cô mà ông ta vẽ, chân dung người nào cũng xinh đẹp. Và, đám khách thanh lịch coi việc được ông ta nhận vẽ là một ân huệ, tới tấp dồn đến xưởng vẽ của ông, không hề kỳ kèo chuyện giá cả.
Dù biết cách làm nghệ thuật kiểu con buôn này, Goya vẫn không thể tán thưởng. Baye có một tòa nhà lớn ba tầng, trong đó những tiện nghi và đồ đạc trang hoàng đều đắt tiền, có thể sánh ngang những lâu đài bậc nhất.
Sau khoảng hơn chục lần đến chơi nhà Baye, Francisco Goya hiểu rằng anh đã bị thu hút đến đấy, trước hết chỉ vì cô em gái của ông ta, nàng Josepha, làm công việc tề gia nội trợ cho ông anh. Và Goya nhận thấy rằng nàng cũng đã bị anh hấp dẫn.
Một buổi tối, Francisco cùng với Baye và Josepha đi xem vũ kịch, sau đó trở về dùng bữa tối. Trong bữa cơm thân mật ấy có cả chủ bút tờ báo do Don Manuel dé Godoi bảo trợ. Câu chuyện trao đổi chẳng mấy chốc đã xúc phạm đến tình cảm của Goya nên làm anh tức giận. Anh phải cố dùng nghị lực kiềm lại để không phản ứng. Anh cựa quậy trong ghế và nhận ra Josepha đang tò mò nhìn anh, nàng nói nhỏ.
- Goya, anh có thấy thời tiết hôm nay quá ngột ngạt quá?
- Ngột ngạt quá chừng! - Anh thốt lên với lòng biết ơn - Tiểu thư có vui lòng đi dạo với tôi ngoài vườn cho dễ thở một chút không?
Nàng vui vẻ nhận lời, hai người cùng ra ngoài. Mùa xuân đã hết, vòm trời lấp lánh muôn ngàn ánh sao.
Cơn giận của Goya dịu đi. Thật không dễ dàng để một người đàn ông có thể vô tình trước vẻ duyên dáng quyến rũ của một cô gái đẹp dưới ánh trăng.
Josepha ngắm anh, vẻ trang nghiêm :
- Anh tôi nói là tài năng của anh có rất nhiều hứa hẹn.
- Tôi làm việc. Tôi tìm cách thể hiện những điều tôi trông thấy nhưng không làm hại thanh danh của mình. Tôi tin tưởng vào sự tự do suy nghĩ, cảm xúc, không phải riêng cho tôi, mà cho những người khác nữa. Và một ngày kia, nhờ tôi, tất cả những nghệ sĩ châu Âu sẽ vẽ theo trái tim của họ.
- Anh hy vọng sẽ trở thành người nổi tiếng?
- Hy vọng và tin tưởng.
Anh có vẻ nghiêm trang đến nỗi nàng phải chọc ghẹo :
- Chắc anh sẽ trở thành Viện sĩ Viện Hàn Lâm?
- Vâng, tôi cũng tin tưởng điều đó. Nhưng trước hết, tôi muốn là một họa sĩ.
Nàng nhận xét :
- Rồi anh sẽ giàu có.
- Gia đình tôi nghèo, tôi sẽ không thành thật nếu nói rằng tôi không thích cảnh giàu sang, nhưng dù sao, tiền tài tự nó không là mục đích.
Josepha tin rằng nàng đã nắm được vấn đề chính và nàng mỉm cười với anh. Nàng đã từng nghe anh nàng tuyên bố trịnh trọng là ông ấy rất coi khinh tiền tài, thế nhưng ông ấy lại tính tiền công vẽ đắt hơn bất cứ một họa sĩ vẽ chân dung nào. Nàng cho rằng cách làm như vậy, là điều thường thấy ở tất cả những nghệ sĩ và bọn họ đều giống như anh nàng cả. Nàng hiểu chàng trai này là một tay tiêu tiền như nước. Quen việc giữ tiền chi tiêu, nàng biết rõ giá trị chiếc áo lót bằng lụa và đôi giày có vòng bạc của Goya. Nàng nhủ thầm, đã đến lúc cần có một người đàn bà cầm cân nẩy mực cho việc chi tiêu của anh.
Francisco linh cảm thấy thái độ của Josepha đối với anh có sự thay đổi. Vốn nhạy cảm trước những xúc động của người khác, anh nhận ra nét dịu dàng hơn trong ánh mắt, một vẻ ưu ái tiềm ẩn trong nụ cười của nàng.
Josepha cũng cảm nhận được những suy nghĩ dưới cái nhìn anh, nàng cúi mặt e thẹn.
Anh vốn vẫn tôn trọng thái độ đoan trang kín đáo của nàng, nhưng khi thấy nàng hổ thẹn ửng hồng đôi má, và nàng đang gần sát bên anh, anh không thể cầm lòng, đã ôm lấy nàng trong vòng tay.
Quá sửng sốt, cũng như không hiểu chuyện gì sẽ xảy đến, nàng để anh hôn.
Francisco chỉ biết có một kiểu đối xử với đàn bà, cái hôn của anh thật là đắm đuối. Josepha lặng đi một hồi lâu, rồi như người chợt tỉnh, nàng đẩy anh ra, gỡ khỏi vòng tay bằng một động tác mạnh mẽ.
Goya nhìn nàng, đôi tay buông thõng.
- Anh lầm rồi! - Nàng lẩm bẩm nói và lấy lại vẻ trang nghiêm.
Goya trấn tĩnh. Anh sẵn sàng xin lỗi vì hành động bộc phát không đúng chỗ này.
Anh xác định người con gái dịu dàng và thông cảm, xinh đẹp và đức hạnh này rất xứng đáng cùng anh xây dựng gia đình. Không chút suy nghĩ, anh cúi nhìn rất mực cung kính trước mắt Josepha :
- Tôi hân hạnh được ngỏ lời xin hỏi tiểu thư làm vợ.
Sau khi hổ thẹn và bối rối vì cái hôn trộm, Josepha ngơ ngác trước lời thỉnh cầu ấy. Những ý nghĩ lộn xộn quay cuồng trong trí nàng. Lát sau, lấy lại được vẻ đức độ lạnh lùng, nàng mím môi, thẳng người và trả lời với một vẻ kiêu kỳ.
- Đó là chuyện anh phải nói với anh tôi.
Bỗng nhiên Francisco cảm thấy không tin ở mình nữa.
- Ông ấy sẽ hỏi ý kiến của tiểu thư. Tiểu thư sẽ trả lời như thế nào?
Những lời ấy và giọng nói chân thành của Francisco làm cho Josepha vững tâm. Nàng sẽ biết cách điều khiển con người này. Cuộc sống chung với anh chàng rồi sẽ rất khác với khuôn phép dưới ngọn roi dạy dỗ của anh nàng...
Nàng mỉm cười và nắm lấy tay anh.

Ngay từ những ngày đầu, cuộc hôn nhân giữa Josepha và Francisco đã bị lên án.
Họ thuê một ngôi nhà lớn hơn để chung sống, và để thỏa mãn những ý thích rất tốn kém của nàng, anh đã phải từ bỏ ý định sáng tác theo cảm hứng. Mỗi tuần, họ đến nhà anh nàng một hoặc hai buổi tối. Ở đấy Josepha sống lại con người thật của nàng, tươi vui, tỉnh táo. Nhưng những lúc khác, nàng rất khổ sở, lạc lõng và không giấu diếm lòng khinh bỉ đối với các bạn hữu của chồng.
Những cuộc tranh luận giữa các họa sĩ trẻ, nhà thơ, nhà văn đang tìm hướng thay đổi phong cách trong sáng tạo nghệ thuật làm nàng kinh ngạc. Nàng sợ hãi khi buộc phải tiếp những đấu sĩ bò tót, và phật ý khi họ dẫn theo những cô “maja”. Francisco bực tức trước thái độ miệt thị của vợ và không thể chịu đựng nổi việc vợ thúc bách mình đi theo vết chân của anh nàng. Josepha càng khó chịu thì anh càng cương quyết muốn đạt tới danh vọng theo cách của anh.
Cũng có thể còn chút hy vọng cho cuộc sống chung nếu như hai người còn gắn bó với nhau về thể xác. Nhưng Francisco thấy vợ thường cưỡng lại trước biểu hiện yêu đương của anh. Nàng giữ thái độ lạnh lùng, dè dặt ngay cả trong những giây phút anh muốn gần gũi tâm tình, về phía Josepha, nàng thấy như bị nhục mạ trước sự nồng nàn sôi nổi của chồng mà nàng cho là tầm thường và tìm cách tránh mọi tiếp xúc với chồng. Francisco nhận rõ sự xa lánh cố ý ấy và tôn trọng nó. Cứ vậy, hai người gần như sống cách ly.
Thất bại trong cuộc sống tình cảm và cảm thấy cô đơn, Goya lại lao vào cách sống buông thả như ở Saragotte. Chỉ trừ một điều, anh vẫn cố gắng giữ lòng chung thủy với vợ. Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com)
Đã gần đến ngày kỷ niệm năm đầu tiên cuộc hôn nhân của hai người. Goya thấy hối hận và tìm cách chuộc lỗi rất vụng về. Anh dùng hình ảnh của Josepha làm người mẫu cho nhân vật trung tâm của bức tranh “Chiếc dù”. Anh phác họa một cách bí mật, cho tới lúc bức tranh hoàn thành. Anh tự hào về tác phẩm và treo nó ở phòng khách. Nhưng anh vô cùng ngạc nhiên thấy Josepha khóc nức nở khi nhìn thấy bức tranh. Nàng thét lên cho rằng không bao giờ nàng mặc lố lăng và hở hang như thế. Mặc cho Goya hết lời thuyết phục và khẳng định là anh rất hài lòng về bức tranh song nàng cũng không thèm nghe.
- Anh định đem thân hình tôi phơi bày trước mắt mọi người ư!
Francisco cố gắng giải thích.
- Chẳng có gì đẹp hơn thân hình của người phụ nữ. Em may mắn có nhan sắc và thân hình cân đối tuyệt mỹ.
- Đừng thô lỗ!
Nàng vứt chiếc khăn tay xuống thảm, rồi đứng trước mặt anh, tay nắm chặt.
Goya cảm thấy không thể nhịn được nữa.
- Hay em thích anh tìm một cô người mẫu khác?
Nàng bĩu môi, khinh bỉ :
- Tôi chắc những cô “maja” không mong gì hơn được làm người mẫu cho anh.
- Cô nói đúng. - Anh bình tĩnh đáp lại với vẻ thách thức - Tôi chưa hề có ý nghĩ ấy, nhưng cám ơn cô đã khuyên tôi làm thế.
- Thôi đủ rồi! Tôi biết đêm nào anh cũng ở quán rượu lão Rodas, đú đởn với bọn gái điếm. Anh đừng về đây thuyết giảng tôi về tư cách đạo đức nữa.
Francisco chuẩn bị chịu đựng mọi điều trách móc, nhưng lời vu khống của vợ làm anh nổi giận.
- Tùy cô muốn nghĩ thế nào cũng được.
Bỗng chốc, anh hiểu rằng, anh đã trở nên hoàn toàn lãnh đạm trước sự đay nghiến của vợ. Cuộc hôn nhân này là sai lầm. Niềm mến thương nàng mà anh đã cảm thấy trong một phút giây nào đó, giờ đây đã nguội lạnh. Anh không yêu nàng. Cũng như nàng chẳng thể hiểu anh.
Josepha cũng cảm thấy như thế. Nàng nhìn chồng đăm đăm, bề ngoài mỏng manh che đậy những tan vỡ của cuộc hôn nhân cũng đã sụp đổ. Nàng bước ra khỏi phòng. Một lát sau, nàng quay lại trên tay cầm một con dao và xăm xăm bước về phía bức tranh. Anh vội chồm tới, giằng lấy con dao trong tay nàng.
Nàng vùng vẫy, sấn đến bức tranh, nhưng anh đẩy nàng rất mạnh. Nàng ngã quỵ xuống ghế và khóc nức nở. Francisco nhìn nàng không chút thương hại.
- Nếu món quà tặng không làm cô vừa lòng thì tôi sẽ cất đi!
Anh tháo bức tranh cuộn lại, cắp dưới tay. Josepha nhìn anh, đôi mắt mở to, hoảng sợ.
- Anh định làm gì bức tranh này?
- Dĩ nhiên là bán nó đi. Có rất nhiều nhà bán tranh ở kinh thành này. Bọn họ sẽ rất sung sướng nếu mua được nó. Rồi cả trăm người tranh cướp nhau cho mà xem.
- Tôi cấm anh!
Đột nhiên, Goya thấy nàng rất giống anh nàng, ngu xuẩn và kênh kiệu. Anh đeo dây lưng, dắt kiếm và cầm mũ.
- Mặc cô cấm đoán. Tôi sẽ làm theo ý tôi.
- Tôi báo trước, nếu anh bán bức tranh ấy, tôi sẽ bỏ anh ngay lập tức!
Anh cúi mình chào với một vẻ cung kính giễu cợt và mở cửa đi ra, anh đóng sập cửa lại, phóng xuống thang gác và chạy ra đường.
Buổi tối, tiết trời nóng nực, nhưng làn gió đêm làm dịu mát những ý nghĩ trong đầu anh. Lòng đã nguôi một chút, anh vào nhà bán tranh đầu tiên. Chủ hiệu trả sáu doublon. Goya bán ngay. Rồi anh đi ra, vừa đi vừa xóc những đồng tiền vàng trong túi.
Lang thang hồi lâu, chợt anh nhận ra mình đã đến cửa quán rượu Rodas lúc nào không biết. Và anh bước vào. Quán rượu đã vãn khách. Goya nhìn thấy một dấu sĩ bò tót người Madrid, to lớn vạm vỡ, nhưng tính tình hiền lành trầm lặng tên là Juannito. Hết mùa đấu bò, Juannito thất nghiệp, sống thiếu thôn nhưng vẫn thản nhiên vì đơn giản anh không ngại làm bất cứ một công việc nào.
Nhìn thấy Goya, anh mừng rỡ :
- Goya! Anh đến thật đúng lúc. Chúng mình uống rượu mừng đi.
- Mừng việc gì? - Goya hỏi.
- Mình sẽ rời Madrid để thi đấu ở tận Barcelona. Mình sẽ cho họ biết khả năng thật sự của Juannito!
- Thế thì hoan hô!
- Hoan hô như thế chưa đủ. Phải uống mừng thắng lợi!
Phút chốc, Francisco đã quên hết mọi chuyện bực bội. Chàng hộ pháp ngắm nghía anh một lát, rồi thú nhận :
- Đáng buồn là mình có việc làm, nhưng sau khi làm việc hết tuần mới được trả công.
- Nếu vậy, mình mời cậu.
- Sự hào phóng của anh làm tôi xúc động thật sự. - Juannito nói.
Goya kêu một bình rượu lớn và hai người chia nhau uống hết. Sau đó, họ định cùng đi xem đấu bò tót ở đấu trường Plasa dé Toro.
Khi họ đến nơi, các hàng ghế đều đã chật ních. Nhưng Juannito là người quen ở đây, nên tìm được chỗ ngồi gần ngay khu ghế lô của giới quý tộc.
Cuộc đấu đã bắt đầu. Một đấu sĩ đang vờn con bò tót lì lợm. Francisco không xem. Anh đưa mắt quan sát kỹ vẻ mặt khán giả, từng người một, phát hiện những đường nét mà anh muốn phác họa ngay. Sau cùng cái nhìn của anh hướng vào một hàng ghế lô được trang hoàng đầy hoa cẩm chướng. Và thế là anh dán mắt vào đấy, quên tất cả.
Ngồi trong ghế bành ở hàng đầu là ngài công tước Alper già nua, ông ta nhìn thấy Goya. Nhưng chắc hẳn ông ta không thể liên tưởng anh chàng trẻ tuổi ăn mặc lịch sự này, với thằng bồi dọn chuồng ngựa ở quán rượu Toisson d’or ngày nọ. Ông không nhận ra anh và nhìn đi chỗ khác.
Francisco cũng không quan tâm đến lão già ấy. Người cùng ngồi với lão mới làm anh chú ý.
Cả vương quốc Tây Ban Nha đều biết chuyện công tước Alper vừa mới tục huyền. Người vợ trẻ còn kém tuổi con gái út của vị công tước già ấy.
Người ta đồn rằng công tước phu nhân trẻ này bị ép duyên. Cha mẹ nàng cũng không hài lòng về cuộc hôn nhân, nhưng họ không thể từ chối một người giàu có và quyền lực như Công tước Alper.
Bàn tay như đờ đẫn, trái tim hồi hộp, Francisco xúc cảm đến choáng váng, anh không ngờ trên đời lại có người đẹp đến vậy.
Dường như nữ công tước cũng linh cảm thấy cái nhìn say đắm, thôi thúc của chàng trai trẻ, nàng cũng nhìn lại anh không chút e dè. Chắc hẳn nàng đã nhận ra ở anh có những nét đặc sắc, nên nhìn anh khá lâu.
Khi nàng thôi không nhìn anh và quay lại xem diễn biến trong đấu trường thì Goya vẫn còn dán mắt nhìn vào nàng và lục tìm trong ký ức tất cả những chuyện anh đã được nghe thiên hạ đồn đại về nàng.
Maria Cayetana, công tước phu nhân Alper XIII đã sinh ra và lớn lên tại nước Pháp. Người ta kể lại rằng sự sụp đổ của triều đại Bourbons đã gây cho nàng một ấn tượng sâu sắc, ảnh hưởng mạnh đến thế giới quan và nhân sinh quan của nàng. Suốt thời gian sống ở Anh sau này, người ta đã gọi nàng là “Cô gái bình dân Tây Ban Nha”.
Nàng không giấu diếm và công khai bày tỏ chính kiến. Người ta còn nói rằng nàng đã từng tranh luận trực tiếp với Thủ tướng Don Manuel dé Godoi, thuyết phục ông nới rộng quyền tự do dân chủ cho nhân dân.
Chẳng cần kiểm tra những đồn đại ấy đúng hay sai, dân chúng Madrid ngưỡng mộ nàng như một thần tượng. Vì thế, giữa lúc nàng đứng lên tán thưởng một thế đấu nguy hiểm của đấu sĩ thì đông đảo dân chúng hoan hô nàng vang dậy. Goya ngạc nhiên khi thấy mình hét to hơn tất cả mọi người. Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com)
Francisco không để ý đến diễn biến của đấu trường đến nỗi trận đấu kết thúc mà anh không hay. Đám đông tuôn ra ngoài, cuốn theo Juannito và Goya trong dòng người. Có một lúc anh mất hút, không trông thấy vị nữ công tước. Cho đến khi một tiểu đội lính cận vệ, dưới quyền chỉ huy của một sĩ quan béo lùn đến dẹp đám đông để lấy lối đi cho công tước và đoàn tùy tùng, anh lại nhìn thấy nàng đi giữa những người hộ tống.
Francisco đứng ngay gần lối ra, anh ngây người ngắm nữ công tước, nên khi bọn lính đến gần, anh vẫn đứng yên. Đột nhiên, anh thấy nàng nhìn anh, ánh mắt hai người giao nhau. Trong ánh mắt nàng bộc lộ chân thành mối đồng cảm tốt đẹp đối với anh. Bối rối, xúc động, Francisco quên hết ngoại cảnh.
Anh chưa kịp suy nghĩ và nên xử sự như thế nào đã nghe viên sĩ quan quát :
- Thằng này, dẹp ra!
Vừa nói, hắn vừa lấy lưỡi kiếm đặt vào vai anh. Đức ông công tước đứng lại, và công tước phu nhân nở một nụ cười tinh quái. Rồi nàng lại nhìn Goya xoi mói, dường như chờ đợi phản ứng của anh.
Dưới cái nhìn ấy, Goya cảm thấy sôi lên căm giận và hổ thẹn. Đây đúng là dịp để anh trả thù thói lăng loàn và sự sỉ nhục của vợ anh, là dịp để anh trút cơn tức giận phải nén giữ, và nhất là để tỏ ra cho công tước phu nhân thấy anh không phải là hạng người hèn kém. Anh rút kiếm ra khỏi vỏ. Không nghĩ đến hậu quả do thái độ và hành động của mình, anh nhổ một bãi nước bọt vào chân một viên sĩ quan, rồi gằn giọng :
- Còn mày nữa. Hãy cẩn thận cất cái thứ vũ khí trẻ con ấy đi.
Bọn vệ sĩ ngơ ngác, đám đông khán giả xung quanh há hốc mồm kinh ngạc, đến cả lão công tước cũng giật mình sửng sốt. Nhưng công tước phu nhân vẫn đứng lặng, chỉ hơi khẽ gật đầu, như tỏ vẻ đồng tình.
Viên sĩ quan đỏ mặt vì tức giận. Còn Juannito thì cầm tay áo anh kéo lại, nhưng Gova gạt anh ta ra. Như được khích lệ bởi sự đồng tình của nữ công tước, anh tiếp lời :
- Mày có nghe thấy không, cất đi!
Mũi kiếm của anh lấp lánh một cách nguy hiểm trên mặt viên sĩ quan. Đám đông khán giả tỏ vẻ thích thú, họ phá lên cười trước cảnh một quan chức nhà nước bị hạ uy thế. Tuy vậy, viên sĩ quan tỏ ra không mất tinh thần, vẫn đứng yên không nao núng.
- Tao báo trước cho mày biết. - Hắn ta nói châm biếm - Mày chống lại đức vua đấy.
- Mày không phải đức vua. - Goya quát to để mọi người nghe rõ lời anh - Đã đến lúc Madrid phải là thành phố cho mọi người dân đều có thể dạo chơi mà không sợ hãi. Còn mày chỉ là một thằng tay sai đốn mạt phải được dạy dỗ để biết rằng không phải lúc nào cũng lấy vũ khí dọa người như vậy.
Anh chưa dứt lời thì viên sĩ quan đã xông vào anh, vung kiếm lên, chém sả xuống. Nhưng anh đã nhanh chóng đưa kiếm lên đỡ, thanh kiếm của viên sĩ quan lạng đi và hắn ta ở vào thế bất lợi. Francisco đâm bồi luôn một mũi. Anh chỉ định xỉa mũi kiếm làm đứt ngù vai bạc, nhưng do không lường đến sự chuyển động nhanh của hắn, nên mũi kiếm đã chệch mục tiêu, đâm vào phần mềm trên bả vai đối thủ. Viên sĩ quan loạng choạng té ngã, máu ở vết thương tuôn ra như suối. Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com)
Thế là xung quanh trở nên ồn ào, tình hình lộn xộn. Anh thấy nữ công tước mỉm cười. Anh hiểu là nàng tán thành hành động của anh. Anh quên mình đang ở vào hoàn cảnh hiểm nghèo có thể bị bắt giữ. Không chần chừ, Juannito ôm thốc ngay lấy Goya, nhấc bổng anh lên, xoay người lại, đặt anh xuống đất, rồi nắm tay kéo anh chạy. Cùng lúc, đám đông mở lối cho hai kẻ đào tẩu, rồi lập tức rừng người khép lại, đặc kín. Lúc toán cận vệ định thần, định đuổi bắt, thì trước mắt chúng đã là một bức tường người dày đặc.
Lão công tước cũng vô tình tạo điều kiện cho Goya chạy thoát. Sự việc vừa xảy ra làm lão ta rất bực tức. Không đợi bọn lính hộ tông, lão ta hấp tấp tự rời khỏi đấu trường, rảo bước thẳng về phía xe ngựa chờ sẵn. Trách nhiệm đầu tiên của bọn cận vệ là bảo đảm an toàn cho lão công tước. Vì thế khi thấy lão ta đi vào xe, họ đành bỏ cuộc đuổi bắt để hộ tống. Đến lúc lão công tước và phu nhân ngồi yên ổn trong xe thì hai kẻ chạy trốn đã biến mất.
Juannito thuộc làu đường sá vùng ngoại ô Madrid, luồn hết ngã này sang hẻm khác làm Goya nhớ tới cuộc trốn chạy lần trước ở Saragotte.
Francisco hiểu rằng dù bây giờ anh có chạy thoát và tìm được chỗ trốn thì cũng tạm thời. Thế nào anh cũng bị bắt. Mỗi phút nấn ná ở Madrid càng làm cho việc ấy trở thành chắc chắn hơn. Anh phải tìm đường chạy trốn ngay trước khi nhà cầm quyền tìm ra dấu vết. Đó là những điều Francisco đã vắn tắt nói với Juannito lúc hai người dừng lại lấy sức.
Anh chàng hộ pháp Juannito chăm chú nghe và sau đó cười lớn :
- Anh gặp may đấy, Goya ạ. Ngày mai cứ theo bọn tôi. Ngay cả ngài Thủ tướng Don Manuel dé Godoi cũng chằng bao giờ nghĩ là phải truy nã một họa sĩ trong đoàn đấu sĩ lưu động cả.
Francisco thấy hé ra một tia hy vọng.
- Nhập đoàn đấu sĩ có phải dễ dàng đâu.
- Ngược lại, rất dễ. Lão trưởng đoàn Pédro Mocada cứ đi khắp nơi lùng đấu sĩ. Vì lão ta bùn xỉn quá, chảng ai muốn đi với đoàn của lão. Anh đã từng đấu bò tót ở Saragotte. Biết anh có nghề, chắc chắn lão sẽ nhận. Lão cần người sẽ chẳng hỏi han lôi thôi đâu.
Dĩ nhiên Goya chẳng còn cách lựa chọn nào khác.
- Thôi được, Juannito! Cậu có lý. Mình sẽ đi với cậu, nhưng phải về nhà một chút.
Anh chàng hộ pháp nhìn anh chăm chú.
- Phải, tôi quên là anh đã có vợ.
- Tôi sẽ đi với anh. Để anh đi một mình nguy hiểm lắm.
Hai người đi về phía nhà Goya không gặp trở ngại gì.
Đến nhà, anh thấy đèn thắp sáng trưng trong tất cả các phòng, Juannito đứng chờ dưới vòm mái hiên, còn Francisco bước vào trong nhà. Josepha đang thu xếp hòm xiểng đồ đạc. Thấy chồng về nàng cũng chẳng buồn nhìn lên.
Anh nhìn nàng giây lâu và hỏi :
- Vậy là em dọn đi?
- Phải, ngay bây giờ.
- Vậy là tốt. Tôi rất khổ tâm. Bây giờ tôi hiểu, tôi có nhiều lỗi lầm trong cuộc sống.
Josepha không trả lời, cắm cúi gấp chiếc áo dài bằng lụa. Francisco rút dưới gầm giường ra một cái hộp nhỏ bằng sắt, mở ra và đếm số tiền để trong ấy. Có sáu trăm mười Duca và mấy Rio, anh lấy số tiền mới bán tranh gộp bỏ cả vào bọc tiền. Anh cầm túi tiền đưa cho Josepha. Nàng làm như không nhìn thấy. Anh thở dài, vứt bọc tiền xuống giường và không ngạc nhiên khi thấy nàng nhặt lấy, rút tiền ra đếm cẩn thận trước khi nhét vào thắt lưng. Giờ thì anh có thể yên tâm ra đi, không còn lo cho tương lai của vợ. Anh đã để lại cho Josepha đến đồng xu cuối cùng.
Hai vợ chồng cùng giật mình khi nghe tiếng ho báo hiệu kín đáo ở phía ngoài. Juannito đứng bên ngưỡng cửa gọi :
- Goya, nhanh lên. Bọn cảnh binh mà biết anh là ai thì chúng sẽ đến ngay đấy!
Francisco không dám nhìn đôi mắt đầy vẻ khinh bạc của vợ. Anh nói nhỏ :
- Cô thấy đấy. Tôi cũng đi.
- Lại một chuyện điên rồ của anh chứ gì? Điều ấy không làm tôi ngạc nhiên.
Sớm hay muộn thì nàng cũng sẽ biết. Vì vậy anh muốn tự mình kể lại sự việc xảy ra. Anh nói :
- Chỉ là một sự rủi ro thôi. Sau khi tan buổi đấu bò tót ở đâu trường ra, tôi đã làm bị thương một viên sĩ quan...
- Tôi biết trước sẽ có những chuyện như vậy. Anh tự cho mình là nghệ sĩ, nhưng thật ra anh chỉ là một gã vô tích sự, một tên ngốc, một miếng mồi của giá treo cổ. Mong rằng từ nay, chẳng bao giờ tôi nhìn thấy anh nữa.
Nàng quay lưng lại phía anh, tiếp tục xếp đồ đạc, Francisco lặng lẽ nhìn nàng. Anh chẳng biết nói gì vì cảm thấy xứng đáng với sự khinh bỉ của vợ. Cuối cùng, anh thở dài, quay bước ra ngoài, cùng Juannito biến vào đêm tối.

Cuộc sống của những đoàn đấu sĩ lưu động rất vất vả, nguy hiểm và chẳng có gì hứa hẹn. Thông thường đấu sĩ vượt lên trên bản thân, chịu đựng được mọi rủi ro bất hạnh là do họ được nuôi dưỡng bởi làn sóng cổ vũ của khán giả. Họ thấy hứng thú khi đem lòng dũng cảm của mình, mạo hiểm đọ sức với sự man rợ tinh khôn của mãnh thú để giành chiến thắng. Nhưng Goya nhập đoàn đấu sĩ dưới bí danh Francisco Galino, thì lại cảm thấy khổ tâm, uất hận, không bằng lòng với kiểu sống như vậy. Anh không tìm lại được niềm hân hoan ngày trước, thời mà anh đấu bò tót kiểu tài tử theo ý thích riêng. Anh bắt đầu hiểu được nỗi cơ cực về những bài học đầu tiên của cuộc sống giang hồ. Anh hiểu mình đang chịu đau khổ vô ích, và những nhọc nhằn này, nếu có rèn luyện anh trở thành người thì lại chẳng nâng cao tài năng nghệ sĩ trong anh thêm chút nào, vì anh không hề sờ đến bút, không hề dám ký họa vì sợ bị lộ tung tích.
Anh tự nhủ Francisco họa sĩ đã chết, và anh, từ nay cho đến hết đời sẽ phải sống dưới dạng một tội phạm lẩn trốn. Josepha bỏ anh là đúng. Anh yên lòng vì từ nay sẽ không làm nàng đau khổ nữa. Giờ đây, anh chỉ lo mình sẽ bị thương. Nếu như một đêm nào đó, anh có chết trong đấu trường thì chẳng có ai thương khóc. Juannito tôn trọng hành tung bí mật của anh sẽ chẳng bao giờ dám nói thật anh là ai. Con người kiếm sống trong đấu trường thường chấp nhận cái chết bằng một triết lý đơn giản như vậy. Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com)
Một lần, đoàn đấu sĩ đang lưu diễn tại một thành phố miền núi thuộc tỉnh Soruya. ơ vùng này rất ít đoàn đến biểu diễn nên khán giả rất đông. Đấu trường chật ních người.
Ngày hôm ấy, Francisco không phải làm việc, anh chán nản sân đâu, bò tót và cả tiếng la hét của đám khán giả khát máu. Anh rút vào trong lô dành riêng cho đấu sĩ. Cảm thấy thân thể rã rời bạt nhược, anh buông mình xuống ghế dài, suy nghĩ về việc dành dụm được tiền để bắt đầu làm lại cuộc đời nghệ sĩ.
Bỗng nghe tiếng kêu thét vang dậy ở hàng ghế khán giả phía trên lô, anh đứng lên, bất giác nắm chặt hai tay. Anh hiểu rằng tai họa đã xảy ra. Anh chưa kịp chạy ra thì thấy ba nhân viên phục vụ khiêng vào một người máu me đầm đìa. Đó là Carlos Patuey, một đấu sĩ xuất sắc của đoàn. Trang phục của anh ta lấm bẩn và rách nát. Hai mắt nhắm nghiền. Carlos khẽ rên rỉ. Thấy nhân viên phục vụ nhẹ nhàng đặt người bị thương trên ghế dài, Goya biết vết thương chắc rất trầm trọng. Anh vội vã chạy đến bên đấu sĩ, dùng dao cắt áo chẽn ngoài, và bảo một người đi lấy rượu, sắc mặt Carlos xám ngắt, hít thở khó khăn. Không thầy thuốc nào có thể cứu nổi anh ta nữa.
Khi Francisco đưa ly rượu vào miệng người bị thương thì anh ta mở mắt nhìn và cố gượng cười. Anh ta uống một ngụm rượu, ngửa đầu ra sau, vẻ đau đớn kiệt sức. Francisco nghe tiếng người bên cạnh thì thào :
- Chậm rồi, uống làm gì...
- Đi tìm ngay đức Cha rửa tội. - Francisco gọi lớn.
Một kỵ sĩ tức khắc đi ngay.
Người đấu sĩ hấp hối, thu hết tàn lực, nhìn Goya và nói bằng giọng rõ ràng :
- Tôi thường quan sát anh. Chắc anh vẫn tự hỏi tại sao bọn đấu sĩ chúng tôi lại say mê đấu bò tót như thế?
- Đúng. - Họa sĩ thú nhận.
- Anh không phải là một đấu sĩ chuyên nghiệp, chúng tôi vẫn thường nói chuyện về anh. Anh đấu bò tót chỉ để kiếm sống bất đắc dĩ. Còn chúng tôi, đơn độc lao vào đấu trường là do tự nguyện, do niềm say mê thúc bách.
- Sao vậy? Để làm gì?
- Để tìm sự yên ổn cho tâm hồn... Chúng tôi đùa giỡn với Thần Chết và chỉ cảm thấy yên tĩnh trong mỗi lần chiến thắng cái chết. Nhưng sự yên tĩnh đó chỉ được một thời gian. Sau đó lại tiếp tục những băn khoăn dằn vặt mới, quỷ dữ ám ảnh trong người lại đẩy chúng tôi vào trận đấu mới... lại đấu nữa... đấu nữa. Thế đấy. Tôi, tôi còn may mắn hơn nhiều người khác.
Người hấp hối nở nụ cười đột ngột, rồi nhắm mắt lại đúng lúc Cha đạo vừa tới. Francisco tránh sang một bên, đứng tựa lưng vào tường, đầu cúi gục. Thật thế, Carlos còn gặp may. Anh ta biết rõ niềm say mê của mình và đã sống với niềm say mê ấy cho đến hơi thở cuối cùng.
Anh ta đã đạt được ước muốn mà ít người có được. Trong giây phút nhìn rõ chân lý cuộc sống, Goya thử nhìn lại bản thân một cách thành thật và nghiêm chỉnh. Anh phải tự thú nhận rằng không biết rõ mình ham muốn điều gì. Chắc chắn là anh say mê hội họa. Nhưng chỉ riêng nghệ thuật không thôi thì lại không đủ mang lại yên ổn cho tâm hồn. Anh còn cần thêm một cái gì đó, khó phân tích và phù phiếm, trước khi tìm được yên tĩnh cho tâm hồn như Carlos.
Chắc chắn như thế, suốt đời Francisco đã tìm kiếm điều anh không biết ấy...
Ở thị trấn Kuévat, có một quán trọ duy nhất thì đã đầy khách trọ. Đoàn đấu sĩ lưu diễn ở đấy đành phải dựng lều bạt trong một vườn cây. Đoàn dịnh diễn ở Kuévat hai ngày, nhưng khán giả đông đến nỗi lão chủ phải yêu cầu các đấu sĩ kéo dài thời gian lưu diễn một tuần.
Vào tối ngày thứ ba, khi rời khỏi đấu trường cùng với Juannito, anh chỉ nghĩ đến bữa ăn tối. Giuanito, anh chàng phàm ăn, đã chuẩn bị các món rất chu đáo.
- Tối nay mình định làm món thịt cừu băm nhỏ trộn với dầu và tỏi, chiên với hành củ, rồi hầm với gạo. Anh thấy thế nào?
- Tốt thôi, nhưng hôm qua, hôm kia ta cũng ăn như vậy rồi.
Bỗng Francisco dừng lại trước một tấm bảng sợn viết nguệch ngoạc. Nét mặt anh sáng lên.
- Sao chúng mình lại không dùng một bữa ngon ở quán rượu nhỉ? Được ngồi vào bàn ăn với thức ăn ngon lành và một chai rượu thì thích biết mấy.
- Họ không tiếp chúng mình trong ấy đâu.
- Mình chưa từng gặp lão chủ quán nào lại chê cái mũi dài và cặp mắt ti hí của đức vua Charles III, nếu hình thù ấy được đúc trên một đồng duca tròn trịa.
- Vào đây. Mình với cậu dùng bữa tối.
Thấy chiếc bàn nhỏ ở góc phòng còn trống, anh chỉ cho Giuanito, lúc ấy vẫn ngập ngừng đứng ở bậc cửa.
- Chúng mình vào kia...
Nhưng trước khi bước vào, anh đã thấy lão chủ quán to béo đầu hói, vừa đến chặn trước mặt anh, vừa lau tay vào tạp dề.
Francisco chào hắn với giọng niềm nở :
- A, chào ông chủ quán. Chúng tôi muốn thưởng thức món ăn và thứ rượu ngon nhất của quán này.
Lão chủ quán nhìn anh, không cười :
- Tôi thật phiền lòng, quán không còn chỗ.
- Còn cái bàn nhỏ ở góc kia. - Francisco không hề bối rối, nói với vẻ khẩn khoản.
- Bàn ấy không dành cho các anh.
Goya sững người, như vừa bị một cái tát.
- Sao?
Lão chủ quán, bằng một cái khoát tay, chỉ vào đám khách đang ngồi chật ních.
- Quán này đã được dành riêng cho ngài Don José Moréno và quan khách của ngài...
Francisco thấy nóng mặt :
- Hay lão cho rằng ta không đủ tiền trả?
- Không bao giờ đám khố rách áo ôm của đấu trường lại có quyền ngồi ăn chung phòng với một đức ông Tây Ban Nha, sở hữu hàng vạn mẫu đất và dòng dõi tôn quý đã tiếp nối trên lãnh địa hàng mấy thế kỷ. Tiếng hoan hô của công chúng đã làm anh bốc đồng đấy, anh bạn trẻ. Nhưng anh chỉ là một thứ rơm rác. Cút khỏi đây, không tao nện cho một trận bây giờ!
Francisco đưa tay nắm lấy chuôi kiếm. Nhưng Giuanito giữ tay anh lại.
- Đừng, Goya! Tôi van anh. Không được gây chuyện. Anh không được làm như vậy!
Mặc dù tức giận, nhưng Francisco đủ tỉnh táo để hiểu lời khuyên can của bạn là có lý. Nếu xảy ra ẩu đả, lính bảo an sẽ đến. Anh sẽ bị giữ, bị thẩm vấn và sẽ lộ ngay tung tích. Anh bỏ ngay ý định đánh tên chủ quán và lập tức quay gót trở ra. Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com) Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com)
Anh sải bước trong đêm, Giuanito phải chạy mới theo kịp.
- Tôi đã bảo anh rồi, Goya. Chúng mình không phải hạng người được mời vào trong đấy. Không một ai trong đoàn đấu sĩ được quyền đặt chân tới quán.
- Gã chủ quán không có quyền cấm cửa chúng ta.
- Hắn đang ở tại cửa hàng của hắn. - Giuanito trả lời - Hắn có quyền phục vụ người hắn thích và cấm cửa kẻ hắn không ưa.
- Hắn là cái thá gì mà có quyền xét đoán khách hàng?
- Này anh. Điều gì làm anh tưởng rằng hai thằng dân đen như chúng ta lại có thể xếp ngang hàng với ngài Don José Moréno?
- Mọi người đều bình đẳng. Người Pháp đã chứng minh điều ấy.
- Nhưng anh đang ở Tây Ban Nha chứ không phải ở Pháp. - Anh chàng hộ pháp trả lời - Theo tôi, anh đã gặp quá nhiều chuyện phiền hà rồi đấy. Nếu cứ tiếp tục nói năng lung tung thì anh sẽ thấy chuyện xảy đến.
- Trong tình hình hiện thời, mình thấy cậu có lý. - Francisco làu bàu, công nhận.
- May quá. Nếu thấy thích thì anh cứ nghĩ trong óc là mình bình đẳng với giới thượng lưu quý tộc đi. Nhưng đừng có dại mà nói ra miệng như thế!
- Mình không nghĩ cho riêng mình. Cả cậu nữa Giuanito, cậu cũng bình đẳng với ngài quý tộc. Và một ngày kia, tất cả đàn ông, đàn bà Tây Ban Nha sẽ hiểu điều đó.
* * * * *
Taragon, một thành phố nhỏ với hai mươi ngàn dân, bên bờ Địa Trung Hải, phía nam Barcelona. Lại là một hải cảng quan trọng bởi tàu buôn từ Venise luôn tấp nập.
Người Taragon rất thích xem đấu bò tót. Khi lão chủ Pédro Moncada đưa đoàn đấu sĩ đến lưu diễn tại đây, ông ta đã trình bày cặn kẽ tình hình thành phố cho mọi người biết, dặn dò những điều cần thiết trong việc giao dịch và động viên các đấu sĩ đặc biệt chú ý phô trương tuyệt kỹ của họ.
Hôm ấy, buổi biểu diễn bắt đầu tốt. Hai đấu sĩ đầu tiên đã khuất phục được những con bò tót với sự hoan hô nồng nhiệt của đông đảo người xem.
Nhưng đến lượt Francisco mới thật là một màn trình diễn tuyệt mỹ. Con bò tót của anh là một con vật to lớn và hung dữ nhất. Nó đã húc ngã hai kỵ sĩ ở vòng đấu trước. Nhưng Goya vẫn hiên ngang tiến lên, cúi chào khán giả, rồi bước vào giữa đấu trường.
Chỉ đứng một mình, tay cầm chiếc khăn đỏ, anh chờ con thú dữ xông đến. Khi con vật lao thẳng vào người, anh dùng một chân làm trụ, xoay người một vòng, tránh né thật nhẹ nhàng. Con bò tót lao qua phía trái, nhưng nó choãi ngay bốn chân đứng sững lại, và nhanh như cắt, quay lại tấn công. Cũng rất nhanh và không kém phần mềm mại, Goya lặp lại động tác trước, anh tránh sự tấn công của con vật một cách tài tình đến không ngờ.
Đột nhiên, con bò tót hung dữ dừng lại.
Nó không nhìn chiếc khăn đỏ mà nhìn anh chằm chằm bằng đôi mắt rực lửa như đang lựa chọn thời điểm để tập trung sức lực vào lần tấn công quyết định hòng hạ Goya.
Cuối cùng nó phà hai luồng khí nóng ra khỏi lỗ mũi, mõm sùi bọt trắng, lao tới, né tránh chiếc khăn đỏ, và xông thẳng vào người Francisco.
Phút giây nguy hiểm vô cùng, nhưng Francisco đã nhanh nhẹn xoay người tránh kịp. Tuy vậy đầu nó cũng sướt qua bắp đùi anh làm rách toạc chiếc quần chẽn, rứt hẳn một miếng vải dính vào cái sừng nhọn của con vật. Đà của con thú dữ lao mạnh đến nỗi, tuy nó chỉ lướt qua cũng đủ làm Goya hụt chân loạng choạng suýt ngã. Anh phải quỳ một gối xuống đất để giữ thăng bằng.
Cả đấu trường vụt đứng dậy, la hét vang dội. Con bò tót thắng thế, quay ngoắt ngay lại, chĩa bộ sừng về phía trước, tiếp tục lao vào tấn công. Nhưng Francisco có đủ thời gian để trấn tĩnh lại. Với cô gắng vượt sức người, anh vùng đứng lên. Đúng vào lúc con bò tót phóng tới, anh đưa mũi kiếm đâm vào giữa ức nó. Lao theo đà chạy, con thú dữ còn xốc tới bước nữa rồi sau đó mới khuỵu xuống, đổ gục như một trái núi.
Trong tiếng hoan hô cổ vũ của toàn thể khán giả đang mê say trong đấu trường, Francisco đứng lên, toàn thân vươn thẳng trong tư thế chiến thắng. Anh vừa đối mặt với cái chết. Và thật là kỳ diệu, anh vẫn sống. Anh lẩm nhẩm đọc một lời cầu nguyện gì đó và đi về phía lô của mình, đôi chân vẫn còn run rẩy.
Đoàn đấu sĩ kéo vào lô của anh để biểu dương và chúc mừng anh.
Đúng lúc ấy, lão chủ Moncada bước tới, ông ta thanh toán tiền công ngay cho anh và giơ lên một túi tiền...
- Đây là tiền thưởng của ngài bá tước lãnh địa Taragon. - Ông ta vừa đưa túi tiền vào tay anh vừa giải thích.
Francisco nhận túi tiền và mỉm cười.
Anh lẳng lặng bỏ số tiền vàng vào túi, không nói năng gì. Moncada tiếp :
- Ngài bá tước muốn gặp mặt anh. Anh sửa soạn nhanh lên. Đây là vinh hạnh lớn mà bá tước ban cho anh đấy. Cả ngài đại tá tổng lãnh binh cũng muốn gặp anh.
Francisco nhún vai trước khi đi thay quần áo. Anh chẳng có chút hứng thú nào khi nhận những lời khen kẻ cả của một nhà quý tộc và của viên tổng lãnh binh, nhưng anh không thể từ chối.
Khi anh bước từ trong lô ra, một bóng người lẫn trong bóng tối của các bậc ghế đấu trường bước theo.
- Goya! Đi về phía này!
Francisco ngạc nhiên đứng lại. Anh nhận ra anh bạn hộ pháp Giuanito với vẻ nghiêm trọng, bảo anh như ra lệnh :
- Đi theo tôi ngay!
Goya nhìn bạn không hiểu.
- Anh đang gặp nguy hiểm đấy! Một viên sĩ quan cận vệ của bá tước nói với tôi là ông đại tá tổng lãnh binh có ý nghi ngờ tung tích của anh. Ông ta định thẩm vấn anh sau khi anh đến trình diện bá tước.
Giuanito nắm chặt cánh tay anh, kéo anh đi qua các phố về phía bến cảng.
Khi hai người đến khu vực cảng, anh đẩy bạn đứng nấp vào bóng tối một kho chứa hàng và dặn :
- Đưa tiền cho tôi và chờ ở đây. Đừng để người ta nhìn thấy, và cũng đừng nói chuyện với ai.
Khi còn lại một mình, Francisco mới bình tĩnh nhận rõ tình hình, hiểu được hiểm họa đang đe dọa cuộc sống. Nguy cơ có thể bị bắt đang chập chờn chụp xuống đầu anh, nhưng anh không còn tâm trí nào để suy nghĩ sáng suốt nữa. Anh chỉ còn biết rõ một điều là cuộc đời anh đang tiếp tục thay đổi.
Lát sau, Giuanito trở về và nói :
- Chúng mình gặp may. Tôi thuê được một chiếc tàu đánh cá. Họ chở những người hành hương đi Roma. Chúng mình sẽ nằm trên boong tàu cùng với khoảng năm mươi dân nghèo nữa. Tàu nhổ neo vào nửa đêm và khi đã rời khỏi Tây Ban Nha thì anh không còn phải sợ hãi gì nữa.

Thời ấy, Paris và London vươn lên như những trung tâm trí tuệ của thế giới phương Tây. Song mọi con đường tìm tòi sáng tạo đều vẫn còn dẫn tới Roma.
Những nghệ sĩ, nhà văn, nhạc sĩ và nhà thơ toàn châu Âu kéo đến đây tìm nguồn cẫm hứng. Francisco Goya nhanh chóng nhập vào đội ngũ nghệ sĩ nước ngoài ấy. Anh thuê một căn nhà nhỏ chung sống với Giuanito. Anh hiểu rằng, muốn đạt tới đỉnh cao nghệ thuật phải làm việc hết sức chuyên cần. Anh tổ chức cuộc sống điều độ và dốc hết tâm trí vào việc nghiên cứu học tập. Anh không cho phép mình sống buông thả, phù phiếm và hoài phí thời gian như trước. Anh chỉ rời giá vẽ để đến nghe bài giảng của các họa sĩ danh tiếng.
Thỉnh thoảng anh lại đi du lịch để trau dồi kiến thức và kỹ thuật. Anh đoạt được một giải thưởng hội họa trong cuộc thi tại thành phố Parme và đã lưu lại ở vương quốc Naple.
Trong khi sống hòa nhập với các tầng lớp dân chúng ở Roma, ở Naple hay ở Parme, anh phát hiện thấy họ có nhiều đức tính mà người Tây Ban Nha không có. Người dân Italia đã kiên trì đấu tranh cho nền độc lập. Trong mọi hoàn cảnh, ở mọi điều kiện xã hội họ đều cảm thấy tự do. Họ công khai bàn luận, phê phán cả nhà chức trách, các cấp chính quyền khi thấy một đạo luật hay một nghị định nào đó không công minh.
Điều làm cho Francisco ngạc nhiên nhất là thái độ của nhà thờ. Anh thấy tất cả đều có học vấn, có kiến thức rộng rãi, sáng suốt và có ý thức về chức năng của nhà thờ, theo khuynh hướng phải đi trước thời đại. Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com)
Và anh được biết là chính Đức giáo hoàng cũng quan tâm sâu sắc đến vấn đề tự do và quyền con người. Ông đã dùng ảnh hưởng của mình để giúp dân chúng ý thức được giá trị của bản thân họ.
Triết lý sống của Francisco đến bây giờ đã dần dần được sáng tỏ. Anh không chỉ là một nghệ sĩ thời đại, mà còn là một họa sĩ Tây Ban Nha mong muốn được thể hiện mình. Tuy sống trong cảnh lưu vong nhưng anh vẫn gắn bó chặt chẽ với tổ quốc, với đồng bào. Với niềm tự hào của lòng yêu mến đất nước, anh cam chịu đau đớn chờ đến lúc được đem khả năng ra phục vụ nó. Nhiều lúc bị dằn vặt đau khổ, anh tuyệt vọng cho rằng những năng khiếu công phu rèn luyện của anh sẽ trở thành vô nghĩa nếu nó không được đem ra phục vụ đất nước. Những ưu tư dằn vặt ấy làm anh càng căm thù sâu sắc Don Manuel dé Godoi và bọn quý tộc Tây Ban Nha đang nắm giữ vận mệnh tổ quốc, kiềm hãm nó trong tối tăm của ngu dốt và nghèo đói.
Anh cũng hiểu rằng vũ khí đấu tranh của anh là bút vẽ chứ không phải là thanh kiếm. Nhưng anh không thể làm gì được khi phải sống lưu vong ở Italia. Giuanito kiếm được việc làm khuân vác ở Longotévéré. Anh cũng thấy nhớ quê hương. Dĩ nhiên Giuanito có thể trở về Tây Ban Nha, nhưng anh không nỡ rời bỏ một người bạn đang rất cần được quan tâm.
Francisco buồn rầu chờ ngày chấm dứt cuộc sống lưu vong. Anh biết mơ ước này rất mong manh..
Ở quê hương, qua những lá thư Goya gởi về, Daparte cũng thấu hiểu được nỗi lòng của bạn.
Nhưng ở Madrid lúc bấy giờ, nhân vật có đủ thế lực để xin ân xá cho Goya còn rất ít. Daparte được biết công tước phu nhân Alper là một người yêu hội họa, rất tán thưởng những tác phẩm của bạn anh. Anh đã viết cho nàng một bức thư ngắn, xin được tiếp kiến.
Anh rất đỗi kinh ngạc khi thấy nàng đích thân viết thư trả lời ngay và hẹn tới gặp.
Một lúc sau, Daparte đã đến trước cổng lâu đài công tước Alper.
Anh trình giấy hẹn của công tước phu nhân cho người gác cổng, sau đó một viên quản gia đón Daparte trên bậc thềm, dẫn anh đến một phòng khách nhỏ, bài trí rất đơn giản, rồi lặng lẽ lui ra.
Công tước phu nhân ngồi ngả người trên chiếc ghế dài tận cuối phòng.
Từ trước tới giờ chỉ được trông thấy nàng từ xa, nay nhìn gần, Daparte thấy sững sờ trước sắc đẹp lạ lùng của nàng. Nàng mỉm cười, đưa ra một bàn tay nõn nà. Daparte cúi hôn, và thấy lấp lánh trên ngón tay một viên hồng ngọc lớn.
Daparte vốn quen sống trong cảnh gia đình nền nếp, lúc ấy bỗng cảm thấy không thoải mái, khi nghĩ đến những tiếng tăm đồn đại về nữ công tước góa chồng. Từ sau khi lão công tước già, chồng nàng chết, tư cách của Maria Cayettana làm cả Madrid bàn tán. Nàng từ chối nhiều cuộc sinh hoạt của hoàng tộc ở cung đình. Nhưng lại vào triều yết kiến vua và Hoàng hậu theo ý thích. Nàng hay đi vào các sinh hoạt của dân chúng và tham gia rất nhiệt tình các cuộc vui dân dã.
Nàng coi kẻ hầu người hạ trong nhà như những người tự do, đối xử với họ một cách bình đẳng. Nàng tính toán tiền công và trả hoa lợi sòng phẳng cho nông dân, xóa bỏ những thể lệ ngặt nghèo trước kia. Nhưng Daparte để ý nhiều đến dư luận về đời sống riêng tư của nữ công tước hơn là những quan điểm chính trị của nàng. Người ta xì xào với nhau rằng khi một người đàn ông có diễm phúc được nàng yêu thích, nàng trao thân ngay cho người ấy. Nhưng đến lúc nàng cảm thấy anh ta làm phiền mình, thì sẵn sàng tìm cách loại bỏ, để đón nhận người khác.
Daparte cho rằng đó là những chuyện đồn đại do thiên hạ ghét tầng lớp quý tộc mà nói quá lên như vậy! Nhưng lúc này, đứng trước Maria Cayettana, anh cũng thấy những lý lẽ của mình không chắc chắn lắm. Vẻ đẹp kiều diễm của nàng có sức hấp dẫn đến nỗi không một người đàn ông nào khỏi rung động.
Trái lại, đôi mắt xanh biếc của nàng, với cái nhìn thẳng thắn chân thành lại có vẻ tương phản với vẻ đẹp mặn mà sắc sảo. Phong độ bề ngoài của Daparte có vẻ làm nàng đẹp lòng. Nàng không giấu diếm tình cảm ấy.
- Rất hân hạnh được đón tiếp quý ông đến trang viên dòng họ Alper. Tôi thật sơ suất không mời ông đến chơi sớm hơn. Tập luận văn của ông bàn về phẩm cách con người, tôi đã đọc rất hứng thú.
- Sự chú ý của công nương về những sáng tác của tôi làm tôi sung sướng vô cùng. Nhưng tôi đến đây không phải để cầu xin sự che chở cho bản thân tôi. Trái lại, tôi có một người bạn thân, chính người ấy cũng không biết việc tôi đến gặp công nương, anh bạn ấy đang cần cứu giúp.
Nữ công tước nhìn anh, trầm ngâm suy nghĩ hồi lâu, rồi ra hiệu cho anh tiếp tục.
- Tôi chắc công nương biết những tác phẩm của anh bạn họa sĩ của tôi và hình như công nương cũng đã mua mấy bức. Anh ta tên Francisco Goya.
- Có. Tôi biết. Tôi vừa mua một bức tranh nữa của họa sĩ này. Đẹp lắm.
Câu chuyện diễn ra có vẻ thuận lợi, càng khuyến khích thêm Daparte.
- Tôi rất sung sướng vì thấy công nương cũng đã để ý đến một tài năng mà tôi đánh giá cao từ nhiều năm nay. Anh ta là một họa sĩ có tài.
- Vậy ra ông quen biết họa sĩ ấy từ lâu rồi à! Ông thật là may mắn... Tôi cũng rất mong được tiếp kiến ông ấy.
Đó là cái sào ném xuống nước cho người chết đuối mà Daparte đang mong chờ. Anh liền nắm lấy ngay cơ hội.
- Hiện giờ tôi không thể thu xếp một cuộc hội kiến giữa công nương và người họa sĩ ấy được. Nếu muốn gặp mặt anh ta, ít ra công nương phải làm một cuộc viễn du, vì Goya hiện đang phải cư trú lại Italia.
- Tôi biết rõ nguyên nhân ông ấy phải sống lưu vong, thưa ông Daparte.
Trong cách diễn đạt những lời nói trên, có một cái gì khó hiểu khiến Daparte kinh ngạc. Anh chăm chú nhìn nàng và càng ngạc nhiên hơn khi thấy sắc mặt nàng biểu lộ xúc cảm lạ lùng, bí hiểm. Nàng không cười nữa mà lấy lại vẻ trang nghiêm.
Anh nói một cách dè dặt :
- Chắc công nương đã biết rằng anh ấy không thể trở về Tây Ban Nha được. Nếu không, sẽ bị hạ ngục ngay.
- Thôi được, xin nói vào việc đã dẫn ông tới đây.
Daparte tưởng mình đã quen với cách vào đề đột ngột của nàng, nhưng lúc ấy anh cũng thấy lúng túng.
Anh ngồi xuống chiếc ghế mà nàng chỉ cho và nói tiếp :
- Vâng, thưa công nương, Goya đã nhiều lần viết thư yêu cầu tôi tìm hết cách trong khả năng của mình để xin với đức vua ân xá cho anh ấy. Goya nhớ tổ quốc. Anh ấy yêu mến, tôn thờ vương quốc Tây Ban Nha còn hơn cả bản thân. Anh chỉ sống trong hy vọng được trở về quê hương. Và dĩ nhiên tôi chẳng giúp gì được cho anh ấy. Vì tôi chẳng có chút quan hệ hay ảnh hưởng nào trong giới có quyền lực.
- Vậy ông tưởng rằng tôi là người có ảnh hưởng trong giới có quyền lực chăng? - Nữ công tước hỏi lại với một nụ cười giễu cợt.
- Nhưng tôi trộm nghĩ...
- Có lẽ chưa bao giờ ông nghe nói về những nhận xét không được tốt đẹp của Hoàng hậu Mari Louise đối với tôi! Cũng chẳng cần giấu diếm ông nội tình của hoàng tộc, bởi vì giấu thì thiên hạ cũng biết rõ cả. Hoàng hậu tự hãm mình trong vòng vây của bọn tùy tùng xấu xa, do sợ mất ngài Godoi quý báu, nên không nhìn thấy được chuyện chân thật ngoài xã hội.
Bối rối trước những phát hiện trắng trợn về quan hệ phức tạp và bất chính trong hoàng cung, Daparte không biết nên có thái độ thế nào, đành im lặng không trả lời.
- Nói thật ra, Hoàng đế Charles không quyết định một điều gì cả. Chữ ký của nhà vua, rất cần thiết cho một tờ ân xá đây, nhưng đức vua không làm việc gì mà không có sự thỏa thuận của Hoàng hậu hoặc Thủ tướng Godoi. Vả lại Hoàng thượng cũng chưa bao giờ giúp riêng tôi việc gì, nên tôi chỉ có thể giúp ông Goya bạn ông bằng cách đề nghị trực tiếp với Don Manuel.
- Tôi sợ rằng ngài Thủ tướng nhiều công việc bận rộn...
- Cũng không bận đến nỗi sẽ từ chối tiếp tôi đâu. Ông Thủ tướng cũng biết tôi không hành động đúng cương vị một bà công tước. Nhưng ông rất dè dặt trong thái độ xử lý đối với những việc quan hệ đến hoàng tộc. Mặt khác ông đang cố gắng tranh thủ tôi, tìm cách kéo tôi ủng hộ lập trường của ông ta. Tất cả những việc này vô cùng phức tạp. Nhưng tôi tin cả Madrid đều rõ. Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com)
Và với vẻ bình tĩnh, chắc chắn, nữ công tước nói tiếp :
- Nhất định tôi sẽ đến trình bày sự việc của họa sĩ Goya với Thủ tướng Don Manuel. Nhưng tôi chưa thể hứa hẹn trước điều gì tốt đẹp với ông được.
- Xin được đội ơn công nương...
- Không, không! Đừng nói ơn huệ gì hết. Tôi đã làm gì được đâu. Và dù việc giúp đỡ của tôi có đem lại kết quả thì ông cũng không phải cảm ơn tôi. Tôi làm việc này như một nghĩa vụ.
Maria Cayettana đứng lên và đến bên cửa sổ. Nàng im lặng hồi lâu như chú ý ngắm nhìn những bông hoa trong vườn.
Lát sau, nàng nói nhỏ nhẹ, như để tiếp nối những ý nghĩ trong tâm tư :
- Tôi nói nghĩa vụ... Vì vương quôc Tây Ban Nha cần có những con người như Francisco Goya. Mà ông biết đấy, cả tôi nữa, tôi cũng yêu mến và tôn thờ đất nước Tây Ban Nha.

Francisco quyết định sẽ lưu lại Naple trong mùa đông.
Chỉ ít ngày sau khi đến Naple, anh rất ngạc nhiên khi vị tùy viên của Tòa đại sứ Tây Ban Nha trao cho anh một văn bản vô cùng quý giá. Đó là chỉ dụ mang ấn tín của Hoàng đế Charles IV quyết định ân xá cho anh. Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com)
Francisco không dám tin diều ấy là thật. Còn anh bạn Giuanito không kìm nổi sự vui mừng, anh ta dự kiến tổ chức tiệc ăn mừng được trở về Madrid.
Vừa đến Madrid, Francisco vội đi thăm Daparte ngay để cảm ơn bạn đã giúp đỡ anh tận tình. Anh cũng mụốn đến thăm công tước phu nhân Alper, vì nhờ nàng đã vận động với Thủ tướng và đức vua mà anh được ân xá. Nhưng nàng không có mặt tại kinh thành. Nữ công tước đã theo Hoàng đế, Hoàng hậu ngự du về vùng Andalousie, chưa biết rõ ngày trở về. Francisco đành hoãn cuộc viếng thăm.
Hôm sau, anh tìm được một căn nhà kho rộng ở một khu phố nhỏ, có thể làm xưởng vẽ được. Căn nhà thoáng đãng, nhiều ánh sáng, lại có gian phòng nhỏ dùng làm phòng ngủ cho Giuanito và anh. Anh lập tức bắt tay vào công việc, dùng ngay hàng xóm trong khu phố làm người mẫu, hối hả vẽ nhưng không bao giờ cảm thấy thỏa mãn.
Anh vẽ theo trường phái hiện thực, nhưng phương pháp thể hiện lại vượt hẳn cách nhìn của những cặp mắt thông thường. Những tác phẩm của anh vào thời kỳ ấy, thể hiện tấm lòng ưu ái của nghệ sĩ đối với con người sống ở tầng lớp dưới của xã hội, những người nghèo khổ, bị áp bức bóc lột, bị giam hãm trong vòng dốt nát tối tăm.
Cùng với ý tưởng nghệ thuật đã chín chắn, quan điểm chính trị của anh cũng có phần già dặn hơn. Anh trở nên cẩn trọng. Tuy vẫn giữ mối thông cảm và liên hệ sâu sắc với tầng lớp cùng khổ dưới đáy xã hội nhưng anh không gay gắt chống đối những kẻ giàu sang có quyền thế, không lớn tiếng kêu gào đấu tranh chống lại bất công, và tìm cách thay đổi ngay trật tự xã hội như trước nữa. Anh hiểu một cuộc thay đổi lớn lao như vậy phải có những bước tuần tự, theo từng giai đoạn, từng hoàn cảnh cụ thể. Phương pháp đấu tranh mềm dẻo mang lại nhiều hiệu quả hơn cách dùng bạo lực. Anh tin là tòa án giáo hội Tây Ban Nha một ngày kia sẽ bị xóa bỏ, vì nó trái ngược ngay cả với giáo lý đạo Thiên Chúa. Nhưng trực diện dấu tranh công khai quá sớm, trong lúc uy thế nó còn mạnh là một việc làm rồ dại. Sớm muộn gì thời điểm cáo chung cũng sẽ đến.
Trong khi nung nấu, chờ đợi cuộc chuyển biến lớn trong vận mệnh đất nước, Francisco lao vào làm việc như trong một cơn sốt.
Người mẫu được anh quý trọng nhất là một “maja” nhà ở ngay trước xưởng vẽ, cô gái tên là Pépa, tính tình trầm tĩnh, có đôi mắt to, đen ngây thơ và thành thật. Cô có thể đứng làm mẫu hàng giờ không mệt. Anh đã vẽ cô trong rất nhiều ký họa, tranh chân dung. Anh thích nhất những nét giản dị trên dung nhan cô.
Một hôm khi Pépa đang ngồi làm mẫu cho anh vẽ, bỗng thấy Giuanito chạy ào vào xưởng. Anh chàng hộ pháp vui sướng reo lên :
- Goya! Xong rồi!
- Cái gì xong rồi? - Francisco làu bàu, không hề ngước mắt lên.
- Tôi đã bán hết những bức tranh mà anh giao cho tôi. Công việc chẳng có gì khó khăn cả. - Anh nói lớn. - Bao nhiêu năm nay tôi chỉ là một thằng nô lệ, sống qua ngày với những con bò tót trên vòng đấu. Bây giờ thì chấm dứt rồi. Tôi có thể đàng hoàng đến chỗ bọn buôn tranh và bảo: “Này các anh, ngài Francisco Goya cho phép tôi bán những tác phẩm hội họa này đây”. Thế là họ nhảy cẫng lên, tranh nhau. Tôi chỉ việc chờ gã nào trả giá cao hơn cả. Và trong hơn một giờ đồng hồ tôi kiếm được số tiền hơn cả tháng làm cặm cụi trước đây! Goya! Anh hào phóng quá. Tôi nói thật đấy! sống thế này mới là sống chứ. Rượu uống tùy thích, rồi đi coi đấu bò tót ngày nào cũng được. Còn đòi hỏi gì nữa. Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com)
* * * * *
Có thể Giuanito không đòi hỏi gì hơn về đời sống vật chất nữa, nhưng đối với Francisco một cuộc sống đầy đủ đâu phải là mục đích của đời anh. Anh vẫn luôn khao khát tìm tòi, không lúc nào tự thỏa mãn, không ngừng rèn luyện và sáng tạo để nâng cao nghệ thuật. Anh biết tác phẩm của mình đã gây chấn động lớn trong dư luận. Người ta xôn xao háo hức chờ đón từng bức tranh của anh. Giới thượng lưu, những nhà quý tộc muốn hãnh diện là lớp người có trí thức tiền phong, bắt đầu đổ xô vào tranh sơn dầu, tranh chân dung và những bức trang trí đồ họa của Goya. Giới nghệ sĩ đang đi tìm chân trời mới, hoan nghênh, cổ vũ và sùng kính anh. Và một ngày kia, kinh thành Madrid đã nhận ra một thiên tài là cư dân thành phố. Giuanito đi giao dịch bên ngoài, thường mang theo về xưởng vẽ âm vang những làn sóng hoan nghênh, tán tụng đang dâng lên trong các tầng lớp công chúng. Francisco vẫn tỏ ra hết sức thận trọng dè dặt, không quá say sưa với những lời ca ngợi mà chỉ mê mải vùi đầu trong xưởng. Giá vẽ giống như tấm bình phong, ngăn cách anh với trào lưu ngưỡng mộ đang sôi động ngoài xã hội. Cho đến lúc các giáo chủ, các vị quyền cao chức trọng nhộn nhịp kéo đến tận xưởng để đặt vẽ chân dung, thì anh tin rằng tiếng tăm mình thật sự vững chắn. Mặc dù vẫn có khuynh hướng vẽ theo cảm hứng, nhưng anh không thể từ chối khách hàng có cỡ như bá tước Calacius hoặc nữ công tước Carpio.
Đoàn ngoại giao, các sứ thần đánh giá cao không những tài năng mà cả tư tưởng, suy nghĩ của anh về vân dề xã hội, thông qua tiếp xúc trò chuyện. Vì vậy, tên tuổi anh, chẳng bao lâu đã vượt biên giới và vang dội toàn châu Âu.
Dư luận vang dội tới mức lọt đến tai đức vua và Hoàng hậu, vốn là những người chẳng hay biết gì về việc nước cũng như thần dân của mình. Cuối cùng nhà vua đã biết đến tiếng tăm họa sĩ Francisco Goya.
Hoàng đế Charles IV và Hoàng hậu Mari Louise kéo dài cuộc ngự du tại vùng nông thôn Cordou. Việc này, rất hợp ý Thủ tướng Don Manuel dé Godoi, ông ta muốn được yên ổn tự điều hành công việc nhà nước. Những vịệp đại sự có thêm ông vua bù nhìn bên cạph chỉ thêm phiền phức mà thôi. Vì vậy, nhà vua càng vắng mặt lâu thì càng nhẹ nhàng cho Thủ tướng. Nhưng thỉnh thoảng Godoi vẫn đến Cordou, dành một vài giờ vào việc tán tụng nhà vua, và lén lút tư tình với Hoàng hậu, đưa đẩy mấy câu chuyện về tình hình sinh hoạt ở kinh thành. Chính qua những câu chuyện này mà nhà vua được nghe nói về họa sĩ Goya.
Riêng nữ công tước Alper cảm thấy buồn chán vì buộc phải đi theo đoàn ngự du.
Trong những tháng gần đây, nữ công tước đã có thái độ công khai chống đối đường lối của chính phủ và một số sắc dụ của triều đình. Những người thân cận đã khuyên nàng phải dè dặt và thận trọng. Nàng cũng nhận thấy những lời khuyên ấy là đúng mực, nên để tạo một không khí hòa hợp với đức vua và Hoàng hậu, nàng phải đi theo đoàn ngự du của nhà vua. Nàng tưởng đoàn chỉ lưu ở Cordou khoảng một tuần, ai ngờ thấm thoát đã quá sáu tháng vẫn chưa trở về Madrid. Nàng nóng lòng muốn trở về ngay nhưng không viện được lý do nào chính đáng.
Đúng lúc ấy, Thủ tướng Don Manuel lại đến yết kiến nhà Vua. Maria Cayttena thấy đó là một dịp may, nàng có cơ hội đề đạt ý nguyện với Thủ tướng vì vốn biết Thủ tướng đang muốn ve vãn nàng.
Sáng hôm ấy, sau khi Don Manuel đến được hai ngày, nữ công tước đến gặp ông ta.
Không thấy ông ta ở đại sảnh, nàng liền đi về phía trong lầu hóng mát sau vườn hoa.
Cửa lầu để ngỏ. Nữ công tước bước vào, nhưng sững ngay lại. Nàng nhìn thấy Thủ tướng Don Manuel và Hoàng hậu đang ngồi sóng đôi trên ghế, họ có vẻ đang say sưa trong những chuyện tâm tình.
Cùng lúc, đôi bạn tình ấy ngước mắt lên. Không thể quay gót, nữ công tước chỉ còn cách mỉm cười cúi chào :
- Tôi xin lỗi đã đường đột, vô tình cắt ngang câu chuyện của ngài. Nếu lệnh bà cho phép. - Nàng hướng về Hoàng hậu - Tôi xin cáo biệt...
Hoàng hậu ấp úng :
- Không sao. Xin cứ tự nhiên.
- Còn tôi, tôi đang muốn được tiếp kiến công nương.
Don Manuel dé Godoi nói tiếp ngay, ngược với ý kiến của người tình.
- Tôi có vật này, muốn đem trình với công nương, và tôi chắc việc ấy cũng sẽ làm lệnh bà vui lòng.
Không đợi trả lời, Thủ tướng vội ra hiệu cho viên thị vệ đứng cách đấy mấy bước, mang ra một gói lớn hình dẹt.
Sau đó, Thủ tướng vừa cười vừa mở gói với vẻ bí mật. Ông bày lên mặt bàn mấy bức vẽ và một số ký họa.
- Chắc công nương đã nhận ra những bức tranh này?
Nữ công tước cúi xuống ngắm nghía. Đó là mấy bức tranh khá đẹp. Nhưng nàng vẫn không hiểu Thủ tướng muốn dẫn câu chuyện đến đâu. Nàng nói :
- Tôi chưa từng được trông thấy những bức tranh này, nhưng theo tôi đây quả là những tuyệt tác.
- Tại lâu đài của công nương cũng có một số tác phẩm của họa sĩ này đấy. Hiện nay, anh ta được sống trên đất Tây Ban Nha chính là do sự can thiệp của công nương.
- A, thế ra là họa sĩ Francisco Goya! Đúng là chữ ký của ông ta trên bức tranh kia. Tôi chỉ được biết họa sĩ ấy qua một số tác phẩm ít ỏi. Còn những bức tranh này thì thật là kỳ lạ và tuyệt diệu.
Hoàng hậu Mari Louise vẫn thờ ơ với nghệ thuật, nhưng bà thấy cần phải nói một ý gì đó vào chuyện này.
- Ôi chao! Ta không đồng ý với công nương chút nào. Quang cảnh mùa gặt thì có gì mà lạ lùng? Ngày nào ta chẳng nhìn thấy. Lại vẽ toàn bọn nông dân!... Loại tranh này tôi không thích.
Nữ công tước nhỏ nhẹ :
- Thưa lệnh bà, trong việc đánh giá những bức tranh này tôi thấy hình như ngài Don Manuel lại có những ý đồ khác với sự thưởng thức nghệ thuật. Có lẽ ngài đã tốn nhiều công phu sưu tầm?
- Đúng, đây là những bức tranh do cơ quan mật vụ mang về trình tôi. Thủ tướng trả lời với một nụ cười lạnh lùng.
Giữa lúc ấy, một giọng nói the thé và kéo dài cất lên từ phía cửa.
- Cơ quan mật vụ của ta không còn việc gì để làm hay sao mà phải sục sạo theo đuổi mấy gã bán tranh?
Hoàng đế Charles IV nhìn Thủ tướng bằng con mắt bực bội.
Thủ tướng Godoi và nữ công tước Alper cùng dứng dậy thi lễ. Thủ tướng tâu trình đức vua một cách cung kính :
- Cơ quan mật vụ có bổn phận phải lo lắng bảo vệ triều đình. Bọn văn nghệ sĩ là hạng người có thể đốt lên những ngọn lửa phản nghịch, khơi nguồn những cuộc đấu tranh trong dân chúng, và ngay cả những thần dân trung thành nhất của Hoàng thượng cũng có thể sẽ bị lôi kéo vào cơn bão táp bạo loạn. Vì vậy ta không thể coi thường.
- Ta muốn nhìn qua những bức tranh ấy xem sao?
Nhà vua cầm từng bức ngắm nghía, nhấp nháy đôi mắt và buông ra một nhận xét :
- Thật kỳ lạ!
Rồi nhà vua đưa mắt lo lắng nhìn mọi người xung quanh.
Thủ tướng Godoi vội vàng tán thành :
- Sự phán xét của Hoàng thượng thật là xác đáng.
Đây là lần đầu tiên ông thấy nhà vua quan tâm đến một tác phẩm nghệ thuật và có một lời phê phán về nó, mặc dù không rõ ràng là khen hay chê. Tuy nhiên, Thủ tướng cũng cười với vẻ khuyến khích. Nhà vua mạnh dạn nói thêm :
- Chúng ta chưa bao giờ vui sướng được ghi nhận ở một nghệ sĩ đương thời tấm lòng ưu ái đối với dân chúng như thế này. Ngài Don Manuel, dù sao ta cũng hy vọng anh chàng họa sĩ Goya này không phải là người có tư tưởng quá khích.
- Tâu Hoàng thượng, cơ quan mật vụ đã thẩm tra kỹ càng, không phát hiện ở anh ta hiện nay có hành động gì chống đối. Anh ta không theo tà giáo. Các giáo sĩ của giáo hội cũng đặt anh ta vẽ bích họa tại nhiều thánh đường. Nhiều vị hồng y giáo chủ ở Vatican coi anh ta là một họa sĩ có tài năng.
Cảm thấy thoải mái hơn, vì có lẽ ý kiến của mình đã trúng đích, nhà vua nhìn nữ công tước Alper và mỉm cười. Nữ công tước cũng không giấu nổi vẻ hân hoan. Thủ tướng Godoi hơi cau mặt, nói tiếp : Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com)
- Tuy vậy, danh tiếng của Goya không phải không có vết hoen ố, tâu Hoàng thượng. Vụ đâu kiếm xấu xa, sát thương viên sĩ quan cận vệ, đã buộc anh ta phải trốn biệt xứ chỉ là một trong nhiều vụ rắc rối khác. Phần lớn những vụ gây gổ đổ máu này, đều có nguyên do từ đàn bà.
Mũi dùi châm chọc rõ ràng ám chỉ vào nữ công tước Maria Cayettana. Hoàng hậu Mari Louise nở một nụ cười gian hiểm và đắc thắng. Nhưng đức vua lập tức phản ứng, như muốn chống đỡ cho nữ công tước, mặc dù nàng không cần sự ủng hộ ấy. Với một vẻ trang trọng, ông tuyên bố :
- Ta đã hành động đúng mức và phù hợp với tình thế để bảo trợ cho anh bạn của công nương Maria Cayettana. Công nương đã tỏ ra có mắt thẩm mỹ sáng suốt khi ban lời khen ngợi những tác phẩm của nhà họa sĩ ấy.
Nữ công tước hơi quỳ gối, nghiêng mình thi lễ theo nghi thức triều đình, nói nhỏ nhẹ :
- Xin đội ơn Hoàng thượng.
Hoàng hậu Mari Louise nhìn người phụ nữ kiều diễm nhất của giới quý tộc bằng cái nhìn hằn học đầy ác ý. Từ chuyện bình phẩm một nghệ thuật, bà lái sang đề tài khác.
- Ta cần thân ái nhắc công nương điều này, công nương không hành động xứng đáng với địa vị tôn quý do cuộc hôn phối với dòng họ cao sang Alper đã dành cho công nương. Ta lưu ý công nương phải tôn trọng đúng mức phẩm cách đối với hoàng tộc, và cần phải thận trọng khi chọn bạn. Ta không ngạc nhiên về lời khen của công nương dành cho những bức tranh của họa sĩ, người mà công nương đã bênh vực và nhiệt thành che chở. Hẳn đó là nhân vật được sủng ái cuối cùng của công nương. Dù sao, trong lĩnh vực nghệ thuật cũng không nên vi tình riêng mà có những thiên kiến.
Những lời có tính chất kết tội của Hoàng hậu, không làm Maria Cayettana bối rối. Một tia chiếu thẳng lấp lánh trong cặp mắt xanh của nữ công tước. Nàng mỉm cười tinh quái :
- Tôi không ngờ sự thán phục chân thành, trong sáng đối với một họa sĩ tài năng bậc nhất đất nước lại được lệnh bà nhìn nhận bằng con mắt nghiệt ngã và đen tối như vậy.
Hoàng hậu Mari Louise tức tối, nhưng không tìm được câu nào để phản kích lại.
- Có một điều rất rõ là... - Maria Cayettana thong thả nói tiếp, nhấn vào từng câu một cách thích thú - Tất cả những bịa đặt ấy đều không có căn cứ. Tôi không hề quen biết nghệ sĩ Goya. Người này chưa được tiếp kiến tôi.
Hoàng hậu Mari Louise biết mình đã đi lạc hướng khi tấn công nữ công tước. Bà vội quay về phía nhà vua, nói bằng giọng nghiêm chỉnh :
- Tâu Hoàng thượng, Người và Thủ tướng Don Manuel đều nhất trí ca ngợi tài năng của họa sĩ ấy. Tại sao ta không bổ nhiệm anh ta làm họa sĩ hoàng cung? Chức vụ này bỏ trống từ nhiều năm nay, tôi nghĩ đã đến lúc ta nên vẽ lại chân dung các Hoàng tử và Công chúa.
Trước khi nhà vua kịp trả lời, Thủ tướng Godoi vội nói :
- Một cuộc bổ nhiệm đơn giản, có thể xem là việc làm độc đoán, sẽ làm những nghệ sĩ khác bất bình. Cho phép tôi được lưu ý Hoàng thượng là ta cần mở một cuộc thi tuyển để chọn người vào chức vụ quan trọng mà rất nhiều nghệ sĩ mong ước này.
Nhà vua nắm ngay sáng kiến đó :
- Hay lắm. Ta sẽ mở cuộc thi tuyển họa sĩ hoàng cung tại kinh thành. Vả lại cũng đã đến lúc phải trở về Madrid rồi.
- Thật là một ý kiến tuyệt diệu, tâu Hoàng thượng! - Maria Cayettana reo lên.
Hoàng hậu Mari Louise bỗng thấy e ngại. Bà sợ người phụ nữ nhan sắc kia đã phát hiện được điều bí ẩn trong ý đồ riêng của bà. Bà nhìn nàng chằm chằm và rất đỗi lạ lùng khi thấy trên đôi môi nữ công tước Alper phảng phất một nụ cười mơ mộng.

Quả thật, chưa bao giờ Francisco Goya sung sướng như thế. Anh được bầu vào Viện Hàn lâm với đa số phiếu và chỉ duy nhất một phiếu chống, đó là phiếu của Baye. Những bức vẽ mực, tranh sơn dầu biểu hiện cảnh sinh hoạt hàng ngày trong đời sống nhân dân Tây Ban Nha rất được hoan nghênh và bán đắt hơn cả những chân dung thời thượng. Rất nhiều phu nhân, các bậc phong lưu mã thượng tới tấp kéo đến xưởng vẽ. Họ đông đến nỗi anh phải từ chối rất nhiều người. Những người hâm mộ tài năng viết thư từ London, Milan và Paris đến ca ngợi, chúc mừng anh, cùng gợi lên và trao đổi với anh những vấn đề lớn của thời đại. Ngày nào, anh cũng nhận được thiệp mời dự các buổi dạ tiệc, những vũ hội của nhiều tổ chức quyền quý. Tuy bận việc, không thể tham dự, nhưng anh cũng phấn khôi vì những dấu hiệu ngưỡng mộ ấy. Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com) Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com)
Tuy vậy, anh vẫn chưa hài lòng với bản thân.
Giuanito, với một đồng cảm sâu sắc, nói rõ với Goya là anh cần có một người vợ bên cạnh. Cô gái Pépa xinh tươi chân thật, sẵn sàng từ bỏ cuộc sống của cô để chung sống với anh. Nhưng trong mắt của Francisco, Pépa chỉ là biểu tượng cho đất nước Tây Ban Nha khốn khổ, chỉ vì sự dốt nát nghèo đói mà cô buộc phải làm nghề ô nhục. Đối với cô, anh chỉ thấy thương xót.
Anh đau khổ dằn vặt, vì chưa thực hiện được mong muốn là bằng tác phẩm của mình, thức tỉnh đất nước, tác động vào lương tri của giai cấp cầm quyền. Anh lo rằng những cố gắng làm thay đổi đất nước chỉ hoài công vô ích. Dù sao, anh cũng đã mất đi phần bồng bột xốc nổi trước đây. Anh quyết tâm làm việc thật nghiêm túc cho đến hết đời. Sớm muộn gì nước Tây Ban Nha cũng sẽ hiểu rằng thời kỳ Trung cổ đã qua rồi và thế kỷ XIX là thế kỷ của tự do.
Chính trong thời kỳ này người ta công bố cuộc thi tuyển vào chức vụ họa sĩ triều đình. Francisco ghi tên ngay.
Người ta đặt anh vẽ những bích họa cho tiểu giáo đường hoàng cung. Đề tài do họa sĩ tự chọn. Bạn bè chúc mừng anh gặp may. Nhưng riêng anh hiểu, còn phải vượt qua nhiều khó khăn. Với tư cách là chủ tịch Viện Hàn lâm. Họa sĩ Baye nhận trách nhiệm tổ chức cuộc thi tuyển. Ông nhận được lệnh của triều đình phải theo dõi, nhắc nhở các họa sĩ dự thi trong đường lối sáng tác phải thể hiện được tinh hoa của hội họa truyền thòng và phải bao hàm ý nghĩa ca ngợi uy danh triều đình, Francisco Goya dự kiến dựng những bích họa theo một phong cách mới, trước nay chưa từng thấy ở Tây Ban Nha. Anh dùng ngay một số nhân vật hàng xóm để làm mẫu cho phác thảo đầu tiên. Đó là những cô “maja” trong đó có Pépa, những người thợ thủ công thất nghiệp, một lão hành khất ở quảng trường Plada Mayo. Và một đấu sĩ bò tót già đã từ giã đấu trường. Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com)
Một buổi chiều, Baye vốn vẫn không tin tưởng lắm về chủ đề các bức bích họa mà Francisco đang tiến hành, liền đến yêu cầu được xem phác thảo.
- Goya, tôi cho rằng anh quên những nguyên tắc cơ bản đã công bố trong phiên họp cuối cùng của Viện Hàn lâm.
Francisco lẳng lặng khoanh tay trước ngực :
- Không, tôi nhớ lắm, anh Baye.
- Tôi đã từng tuyên bố các họa sĩ không được tách rời truyền thông vinh quang của hội họa cổ điển. Tôi đã khẩn thiết chỉ rõ rằng, nhân vật trong bích họa phải là những con người tượng trưng cho cái thiện và cái mỹ. Cụ thể là những hài đồng, những chàng mã thượng, những thiếu nữ thanh lịch, thể hiện cuộc sống hạnh phúc, tươi vui của triều đại. Đức vua và Hoàng hậu là những người có tình cảm tinh tế, tôi không cho phép người nào trình bày những bức tranh có thể làm cho nhà vua chướng mắt và phật ý.
- Hoàng đế và Hoàng hậu không thể bị chướng mắt và phật ý vì những thần dân mà ngài vẫn thường gặp trên đường phố Madrid hoặc trên đồng ruộng nông thôn. Đấy chính là những người Tây Ban Nha, tất cả đều giống như đức vua và Hoàng hậu.
- Đây đúng thật là những hình tượng bỉ ôi, kỳ quái đến nực cười, anh bạn ạ. Tôi không thể nào hiểu nổi.
Baye đẩy những phác thảo ra, ngẩng nhìn lên, vẻ kiêu căng đầy khinh thị. Francisco cố nén giận, nhặt những bản vẽ xếp lại.
- Tôi nghĩ, đức vua và Hoàng hậu là những người Tây Ban Nha như tất cả chúng ta. Vậy tại sao ta lại coi các vị ấy như những nhân vật bằng sứ mỏng mảnh dễ vỡ phải bọc kín trong nhung lụa? Tại sao ta lại phải vẽ đầy trên vòm trần thánh đường San Antonio những chú hài đồng mũm mĩm, những con người phong lưu giả tạo, những bà hầu tước, những công nương của vũ hội. Tôi muốn vứt bỏ hết những mẫu người ấy trong xã hội.
Baye lắc đầu, giận dữ :
- Anh thừa biết tôi không tán thành quan điểm ấy. Nhân vật trong bích họa thật hay giả, phụ thuộc vào bút pháp thể hiện của nghệ sĩ.
- Đúng thế. Nghệ sĩ chân chính vẽ theo trái tim và cảm xúc của mình.
Ông họa sĩ già không kiềm nổi phẫn nộ :
- Thật quái gở! Nếu mọi nghệ sĩ đều buông thả, vẽ theo những cảm xúc riêng thì nền hội họa chân chính sẽ nhanh chóng mất tính nhất quán trong truyền thống. Nghệ thuật đòi hỏi tính khuôn phép, tính kỷ luật, sự tôn trọng và kế thừa những nguyên tắc cổ truyền một cách nghiêm ngặt. Tiếc rằng tôi không thể làm cho anh hiểu được trong nghệ thuật cũng như trong cuộc sống, chúng ta phải biết thừa kế tinh hoa của tiền bối.
- Điều đó rất đúng. Nhưng chúng ta cũng không được quyền quên rằng mỗi thời đại có cuộc sống riêng của nó. Thời đại trước đã qua, và các bậc tiền bối đã chết cả rồi. Nghệ sĩ thời đại phải thể hiện thế giới đương thời như chính nó, không dối trá, phỉnh nịnh.
Baye tức tối, tưởng như nghẹt thở. Ông ta cầm mũ và áo choàng đi ra phía cửa. Tay đặt lên nắm cửa, rồi quay mặt nhìn lại :
- Tôi không có ý tranh luận với ông. Nhưng ông hãy tuân thủ quy tắc. Nếu ông muốn hy vọng được bổ nhiệm vào chức vụ họa sĩ hoàng cung thì tác phẩm phải biểu thị được cuộc sống hạnh phúc, tươi đẹp của con người. Nếu không ông sẽ là một người thợ vụn vặt chỉ tạo ra những sản phẩm bôi bác.
Dứt lời, ông lãnh đạm mở cửa đi khuất.
Francisco định làm việc trở lại, nhưng cảm thấy tâm hồn rối loạn.
Biết không thể tiếp tục vẽ được, nên anh cùng Giuanito đi ra đường tản bộ. Hai người lang thang khắp phố phường. Lầm lì, bực dọc, Francisco bước đi câm lặng và như không nhìn thấy gì xung quanh. Bỗng nhiên, anh chợt thấy hai người đã đến trước công thự của tòa án giáo hội.
Một đám đông đứng chắn giữa đường.
Anh nghe nhiều tiếng la hét.
- Giết con mụ phù thủy ấy đi!
Francisco thấy một tốp vệ sĩ của tòa án giáo hội đứng vây quanh một thiếu phụ trẻ cưỡi lừa. Thiếu phụ phải khoát một chiếc bao tải, đầu bị chụp một cái mũ chỏm nhọn, vẻ mặt chị ta lúc này đã thất sắc vì sợ hãi. Cả đoàn hành pháp, dẫn đầu là nhiều giáo sĩ thong thả tiến về phía đống củi cao dùng làm giàn hỏa. Đám đông chung quanh không ngớt lời nguyền rủa.
Francisco đứng sững lại, hai tay nắm chặt. Anh lẩm bẩm :
- Bọn chúng hóa điên rồi. Chúng giết người một cách dã man mà coi đó là hành động nhân danh Thiên Chúa.
Giuanito sợ hãi, tìm cách kéo anh đi chỗ khác.
- Goya này, đừng chống đối. Nếu không anh cũng sẽ lên giàn hỏa và kết thúc cuộc đời như vậy. Thôi chúng mình đi đi!
Nhưng Francisco không nghe bạn nói, vì anh chú ý đến một nhóm quý tộc đứng trên bậc thềm tòa án giáo hội và cũng đang theo dõi cuộc hành hình người đàn bà khốn khổ. Francisco chợt giật mình khi nhận ra một phụ nữ trẻ đứng trong tốp người ấy.
Như linh cảm cái nhìn đăm đăm của anh, nàng công tước quay mặt nhìn lại. Rồi quay nhìn đi chỗ khác. Anh thấy rõ, nàng không giấu được sự kinh khủng và lòng ghê tởm trước cảnh tượng dã man kia. Cũng như Goya, nữ công tước Alper cũng nghĩ rằng trong việc hành quyết người đàn bà trẻ kia có cái gì thú vật và man rợ. Chàng họa sĩ tự nhiên thấy tâm hồn nhẹ nhàng trong mối đồng cảm ấy. Anh thấy lòng thanh thản hơn và chăm chú ngắm nhìn nữ công tước.
Giuanito thấy rõ Goya đang chú ý đến nàng. Anh ta liên tưởng ngay đến câu chuyện bất hạnh đã xảy ra khi hai người gặp nhau lần đầu tiên trong đấu trường bò tót. Anh ta liền kéo Goya đi chỗ khác.
Nhưng Goya cứ đứng nguyên đấy cho đến lúc nữ công tước cùng đám tùy tùng lên xe.
Sau đó, anh cùng Giuanito đến quán rượu lão Rodas, nơi họ thường ăn tối.
Quán rượu đang đông. Thực khách chen chúc. Một vũ nữ quay cuồng trong điệu nhạc của hai cây đàn guitare. Nhưng, dường như không chú ý đến sự náo động quanh mình cả đến tiếng gọi giật giọng đầy lo ngại của Giuanito, Goya vẫn cắm cúi vẽ trên mặt giấy một cuốn sổ nhỏ. Anh phác họa lại cảnh tượng hành hình ghê rợn vừa được chứng kiến trước tòa án giáo hội. Với người đàn bà trẻ trên giàn hỏa, gần như ngoài ý định, anh đã vẽ nét mặt tội nhân, không phải là mặt phù thủy. Đột nhiên, anh nhận ra đó chính là gương mặt xinh đẹp của nữ công tước Alper.
Tiếng nhạc bỗng ngừng bặt. Francisco thấy lão chủ quán hấp tấp chạy ra cửa, vui vẻ đón tiếp hết sức cung kính. Anh lơ đãng quay đầu nhìn lại. Cây bút chì bỗng rời khỏi tay.
Nữ công tước Alper đang cùng đoàn tùy tùng đang bước vào quán.
Francisco vo tròn tờ giấy anh vừa vẽ vứt xuống đất, vừa liếc mắt nhìn nữ cóng tước và đám tùy tùng. Anh sợ sự có mặt của nàng ở chốn này sẽ bị tuyên truyền sai lệch và rất ngại có chuyện không may sẽ xảy ra làm rối loạn cuộc hội ngộ này.
Rất nhiều khách trong quán, nâng ly chúc mừng sức khỏe nữ công tước. Nàng cũng nâng ly của mình đáp lại một cách duyên dáng không chút ngại ngùng.
Ngay lúc đó, một đấu sĩ bò tót đã bị thải hồi vì rượu chè quá mức, đột ngột đứng dậy, loạng choạng bước về phía nữ công tước.
Đến trước mặt nữ công tước, anh chàng đấu sĩ bị thải hồi bỗng há miệng cười sặc sụa, và chìa đôi bàn tay to bè ra :
- Khiêu vũ với tôi một bản, thưa công nương.
Ba ngài quý tộc tùy tùng cùng đứng bật lên. Một người trong bọn tiến lên đẩy anh chàng say rượu lùi ra sau.
- Cút mau! - Hắn ta quát lên - Mau cút ngay, thằng khốn!
Gã say rượu có tên José nhìn viên sĩ quan rít lên :
- Mày nói gì hả, thằng đạo đức giả?
Và ngay sau đó đã thấy viên sĩ quan quý tộc bị đánh ngã lăn trên nền gạch. Một tiếng kêu thất thanh vang lên trong quán, nhưng không một người nào muốn vướng vào vụ đánh lộn với anh chàng đấu sĩ hung hãn. Ngài quý tộc tùy tùng thứ hai của nữ công tước, cũng không muốn tiếp chiến, nhưng viên sĩ quan thứ ba, người có tầm vóc nhỏ bé nhất, bất giác đưa tay nắm lấy chuôi kiếm.
Nhưng trước khi hắn rút kiếm ra khỏi vỏ, đã bị nắm đấm khổng lồ của José giáng vào giữa mặt làm hắn ngã gục, nằm rên la dưới đất.
Có lẽ chỉ còn riêng nữ công tước là người bình tĩnh nhất. Thản nhiên, không tỏ vẻ hoảng hốt hay khiếp sợ và không tỏ dấu hiệu ghê tởm khi anh chàng đấu sĩ say rượu đến chỗ nàng.
Francisco đoán chắc hắn sẽ chộp lấy nàng, nên không kiềm mình được nữa. Bằng một giọng cương quyết, trầm nhưng đủ cho tất cả mọi người nghe rõ, anh gằn giọng :
- Thôi đủ rồi, José!
Chàng đấu sĩ giật mình quay ngoắt ngay lại và tiến về phía Francisco với vẻ đe dọa. Còn nữ công tước, như vừa thoát hiểm, thở ra một hơi thật nhẹ nhàng, nở nụ cười vui khi nhận ra họa sĩ Goya. Nhưng cơn điên khùng của kẻ say thì không bờ bến. Hắn làu bàu :
- Cậu cũng tham gia à, Goya?
Francisco nhún vai :
- José, nên về nhà đi. Khi nào tỉnh rượu anh sẽ khá hơn.
- Này, tôi báo trước, cậu đừng chõ mỏ vào đây, Goya!
Hai sĩ quan hộ vệ nữ công tước đã lồm cồm đứng dậy và khẩn nài nàng rời khỏi chốn tồi tệ này. Nhưng nàng đưa tay ra hiệu bảo họ im lặng. Đôi mắt long lanh, nụ cười trên môi, nàng đứng thẳng người lên để nhìn rõ cảnh tượng lúc ấy.
Thực khách quây vòng xung quanh, để lại ở giữa phòng một khoảng rộng. José hơi lảo đảo, hắn trở nên mù quáng với cơn say. Mọi người hiểu rằng, hắn sẵn sàng giết chết ngay đối thủ. Còn Francisco, thái độ vẫn bình tĩnh, anh cười lặng lẽ :
- Các bạn đừng lo, tôi chỉ muốn tống cổ chàng đấu sĩ dữ tợn của chúng ta vào giường nằm mà không cho dùng bữa tối mà thôi!
José chửi thề. Đám đàn bà con gái quanh đấy rú lên khi trông thấy hắn rút từ thắt lưng ra con dao nhọn sáng loáng. Giuanito cũng vội rút dao ra và đưa cho Francisco. Nhưng anh gạt đi.
- Không, tôi không định đấu theo kiểu ấy. Ai cho tôi mượn chiếc khăn!
Một trong những chàng đấu sĩ bò tót có mặt tại đó, hiểu dụng ý liền ném cho anh một cái khăn choàng. Francisco đưa tay đón lấy. Anh vung khăn choàng lên, quay tít trên đầu, và bước những bước ngắn theo thế đấu, chờ anh chàng say rượu xông tới. Đột ngột, José vung dao nhảy vọt tới, nhưng rất nhanh, Francisco đã tung cái khăn trùm kín lấy anh ta như trùm một con bò tót trong đấu trường. Tất cả thực khách phá lên cười.
Không còn ai xem cuộc đấu này là một xung đột nghiêm trọng nữa. Tuy vậy, Francisco không quên anh đang đối đầu với một đối thủ nguy hiểm có vũ khí đang nổi điên vì say rượu và tức giận. Anh theo dõi từng cử động nhỏ của gã. Lần tấn công mới của hắn không còn hùng hổ liều mạng nữa mà đã trầm tĩnh có suy nghĩ. Francisco buộc phải lùi bước nhượng bộ tạm thời.
Bỗng một tia sáng quyết liệt, man rợ ánh lên trong đôi mắt đục ngầu của José. Francisco hiểu, hắn chuẩn bị phóng dao vào mình. Không do dự, anh phán đoán động tác của hắn và, tung chiếc khăn choàng đúng lúc José vung tay. Một chuỗi cười tán thưởng lại vang lên làm rung chuyển cả quán. José lại bật ra mấy câu chửi thề. Nhưng Francisco đã xông tới, bằng một động tác nhanh gọn, anh giật mạnh khăn choàng, làm con dao nhọn văng ra xa. Cùng lúc đó, anh tống một quả đấm bằng tất cả sức mạnh vào giữa cằm José. Gã đấu sĩ loạng choạng ngã khuỵu xuống, nằm sóng sượt trên nền gạch.
Cả quán rượu lặng đi một lát, rồi các thực khách đều quay lại bàn mình.
Lão chủ quán chạy đến bên Francisco để cám ơn anh. Nữ công tước Alper, sắc mặt ửng hồng vì xúc động, lại ngồi xuống ghế.
Francisco cúi sát José thấy mồm hắn ứa máu nhưng cứ lảm nhảm chửi rủa.
- Thôi đủ rồi. Nằm yên đấy rồi các bạn sẽ đưa anh về nhà.
Goya đứng lên, thấy nữ công tước đang nhìn anh, thế là, đáng lẽ quay lại chỗ bàn cũ như đã dự định, anh đi thẳng đến trước mặt nàng và cúi chào.
Lúc đó, anh đã quên hẳn José. Anh chàng này đã hồi lại, đủ tỉnh táo để nhìn con dao găm bị văng ra nằm dưới gầm bàn gần sát ngay bên cạnh. Hắn nở một nụ cười độc ác, vớ lấy con dao nhanh đến nỗi không ai kịp nghĩ hắn sẽ làm gì. Hắn đưa mắt nhìn quanh tìm Goya. Thấy anh đang tiến đến gần nữ công tước, hắn liền bật dậy, vung dao lao về phía anh. Nữ công tước thấy tình hình rất nguy hiểm chỉ kịp kêu lên :
- Ôi! Hãy coi chừng.
Nếu nàng không kêu kịp, có thể mũi dao đã đâm trúng anh rồi. Nhưng nghe thấy tiếng kêu, anh vội né sang một bên và cảm thấy mũi dao sượt xuống cánh tay trái.
Nhìn thấy máu tuôn ra, José như tỉnh rượu, hắn vừa vứt dao, định chạy trốn. Nhưng tất cả thực khách trong quán đã tức giận thét lên, xông vào đánh hắn ngã gục.
Đã nén được xúc cảm, Francisco nhìn cánh tay nhuốm đỏ máu của mình rồi lại nhìn nữ công tước, anh mỉm cười :
- Có phải chính nàng là nữ công tước Alper XIII? Hay nàng là hiện thân của quỷ dữ mà mỗi lần được gặp nàng là một lần tôi lại vướng vào tai họa!

Anh chưa kịp nói thêm lời nào thì Giuanito và các bạn đã vây quanh, họ dìu anh vào phía nhà trong để chăm sóc. Họ xé áo sơ-mi và dùng rượu mạnh để rửa vết thương. Mũi dao của José chỉ gây một vết thương nhẹ, song máu cũng ra nhiều. Mọi người tranh nhau nói ầm ĩ, nên chẳng ai nghe ai nói gì cả. Francisco quay về phía Pépa, nãy giờ vẫn đứng nhìn anh từ xa và bảo cô : Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com)
- Thôi, tối nay không làm việc được, Pépa, em cho xin một lần váy lót để băng vết thương và đừng trách anh nữa.
Cô gái bưng miệng cười :
- Anh ạ, em chỉ có một lần vải lót thôi.
Francisco không tin :
- Đánh cuộc năm Rio là em nói dối.
Cô gái nhướng cặp lông mày đỏm dáng, luồn một tay vào trong tấm váy rộng, lớp vải lót rơi xuống chân cô thành một vòng tròn. Cô rút chân ra, cúi nhặt và đưa cho Goya. Anh cầm lấy, xé thành dải nhỏ. Giuanito quấn những vải băng đó vào vết thương.
Pépa tiến lại chỗ hai người, hai tay cô nắm gấu váy kéo ngược lên đến ngực. Đúng, cô không nói dối. Mọi người xung quanh đều được ngắm đôi chân thon nhỏ đến tận cặp đùi trắng nõn nà.
- Goya, anh tin em nói thật chưa?
Francisco phá ra cười và móc túi :
- Đây, em cầm lấy. Mười Rio, năm đồng cô được cuộc, còn năm đồng thưởng cho cặp đùi đẹp nhất Madrid.
Ngoài bậc cửa, giọng phụ nữ tươi cười :
- Một nghệ sĩ phải biết đánh giá cái đẹp.
Nữ công tước Alper mỉm cười duyên dáng lẳng lặng đứng nhìn Francisco. Đám tùy tùng xúm xít phía sau nàng. Pépa kính cẩn thi lễ rồi vội rút lui khỏi phòng. Đám đàn ông đứng đó cũng theo cô đi ra. Chỉ còn lại Giuanito và lão chủ quán. Theo phép lịch sự, Goya định đứng dậy, nhưng nữ công tước vội ngăn lại.
- Xin ngài cứ tự nhiên. Ngài đang bị thương mà.
Goya cảm thấy lúng túng. Nữ công tước nhìn Giuanito băng vết thương cho anh, tay lóng ngóng. Nàng đến gần bên, nói nhỏ nhẹ :
- Đàn ông các ông vụng về lắm. Xin để tôi làm giúp.
Giuanito miễn cưỡng tránh ra một bên. Maria Cayettana tháo những vòng báng đã quấn, rồi nhẹ nhàng quấn lại khéo léo. Francisco cảm thấy xao động lạ lùng. Lúc ấy bọn tùy tùng cũng đã vào phòng. Họ nhìn nữ công tước băng bó vết thương cho Goya và tỏ vẻ khó chịu. Chợt nàng nhìn lên, trông thấy họ liền cau mày :
- Các người ra ngoài kia đợi ta. Ta muốn được nói chuyện riêng với ngài Goya.
Buộc lòng tuân theo lệnh, họ miễn cưỡng đi ra. Riêng Giuanito thì vẫn đứng trong góc phòng. Francisco tế nhị quay lại phía anh ta. cười và nhẹ nhàng nói :
- Cả anh nữa, anh bạn.
Ý nghĩ sẽ chỉ một mình đối mặt với nữ công tước kích thích anh một cách kỳ lạ khiến anh càng bối rối. Giuanito tuân theo nhưng dặn lại :
- Nêu có việc cần, hãy gọi tôi, Goya. Tôi đứng ngay ngoài cửa nhé.
Nữ công tước bật cười, Francisco cũng cười theo.
- Tôi thành thật khen tôn ông đã có những người bạn tận tâm đến thế. Đó là một điều mà không một tước vị quý tộc nào, hay tiền tài nào có thể mua được... Thưa ngài Goya, tôi đã làm ngài mất vui tối nay.
- Không đâu, thưa công nương. Trái lại, đây cũng là một kỷ niệm đẹp. - Goya lúng túng, chẳng tìm được lời nào ngoài những câu nhạt nhẽo thông thường ấy.
- Thật thế ư?
- Tồi rất vinh hạnh thấy công nương đã nhận ra tôi.
- Không nhận ra họa sĩ Goya, đó mới thật là điều đáng kinh ngạc! Hình như mỗi lần tôi được gặp tôn ông, thì tôn ông lại vướng vào một cuộc xung đột đổ máu. Đó là dấu hiệu của những cuộc hội kiến không lành sao?
- Xin công nương thứ lỗi. Tôi rất cảm tạ công nương đã xin cho tôi được ân xá để trở về tổ quốc. Tôi không biết làm cách nào...
- Thôi, tôn ông chớ phiền lòng. Vả lại, chính tói cũng mắc nợ tôn ông trong chuyện ấy.
Nàng nói rất chân thành làm anh cảm thấy nao nao. Nàng tiếp :
- Lần trước ở đấu trường bò tót, chính tại tôi mà ngài đã sát thương viên sĩ quan. Thú thật là tôi đã có ý khích lệ ngài trong vụ ấy. Vì vậy xin với nhà vua ân xá cho ngài cũng là nhiệm vụ của tôi.
Nàng ngồi xuống trước mặt anh. Francisco như quên hẳn vết thương.
- Tôi muốn nói về tác phẩm của ngài, thưa ngài Goya. Đôi khi những bức tranh làm tôi hoảng sợ. Nhất là những biếm họa. Nó cay độc và tàn nhẫn. Nhưng chân lý nhiều khi tàn ác như vậy phải không? Tranh của ông làm tôi có cảm giác như tận mắt nhìn thẳng vào sự thật.
Rõ quá. Đáng sợ quá. Tại sao như vậy?
Giọng nàng đượm buồn, trầm hẳn xuống và không chút giễu cợt. Francisco trả lời, cùng giọng trang nghiêm như vậy :
- Tôi không được biết công nương đã cảm xúc thế nào trước những bức tranh ấy. Tôi chỉ có thể nói về riêng bản thân tôi. Tôi thấy dường như nhiều khi trong cuộc sống, sự thật mà ta gọi là chân lý ấy, mang bộ mặt của ác quỷ. Nhưng quỷ dữ không thể làm ta sợ hãi, nếu ta dám nhìn vào mặt nó. Chỉ khi nào ta tìm cách tự đánh lừa mình, hoặc cố tình và hèn nhát lẩn trốn trong sự dối trá, đó mới là điều nguy hiểm.
Maria Cayettana nghiêng đầu suy nghĩ một lúc, rồi bỗng khê bật ra chuỗi cười bất ngờ.
- Tôi kết luận là, theo ngài, ác quỷ có nhiều bộ mặt.
Vừa nói nàng vừa lấy trong thắt lưng ra một viên giấy vo tròn. Khi nàng mở viên giây ra, đặt lên đầu gối, vuốt lại cho thẳng thóm, thì Francisco nhận ra đó là bức ký họa anh vẽ mụ phù thủy bị hành hình trên giàn hỏa. Khi xem tấm ký họa đó, anh chắc chắn nàng sẽ nhận ra hình ảnh mình ngay. Anh đỏ mặt, ngượng ngùng :
- Xin công nương cho tôi được trình bày. Đây không phải là một hành động có chủ tâm. Tôi thấy không thể không ghi lại trước mắt toàn bộ cảnh tượng ghê gớm ấy... lũ khát máu và người đàn bà trẻ khốn khổ... Cùng lúc đó tôi lại bị ám ảnh bởi một hình ảnh khác... tôi nghĩ đến công nương, và tôi không hiểu thế nào nữa... tôi vẽ trong sự xúc động lạ lùng nên đã vẽ công nương theo trí nhớ mà không có chủ ý...
- Ngài có biệt tài vẽ theo trí nhớ. - Maria Cayettana tiếp lời anh - Ngài vừa nói, sự thật mang bộ mặt quỷ dữ, nhưng ngài chưa nói rõ, có giây phút nào đó, sự thật đã làm ngài khiếp sợ? Sự thật ẩn giấu dưới bộ mặt quỷ dữ mà ngài ghi lại trên gương mặt người đàn bà trong bức ký họa này!
- Công nương quá quan tâm đến một điều không hề có.
- Chính tôi cũng không biết nữa... Có thể, ông đã hiểu tôi rõ hơn cả tôi hiểu chính mình? Người ta nói rằng nghệ sĩ có thể nhìn thấu những gì mà người thường không thấy được.
- Đó chỉ là chuyện mê tín.
- Tôi muốn được vẽ chân dung vào một ngày gần đây. Ngài thấy thế nào?
Đối với Goya, đây không phải là ý kiến, mà là mệnh lệnh.
- Thưa công nương, tôi rất hân hạnh và vô cùng sung sướng được thực hiện điều công nương muốn.
- Vậy thì, ngày mai vào lúc năm giờ chiều tôi đợi ngài đến thăm tại lâu đài công tước Alper. - Nàng vừa nói vừa đứng dậy.
Ngày nào Goya cũng làm việc suốt từ sáng đến chiều tối cho bức bích họa vòm cung tiểu giáo đường San Antonio. Và, mặc dù anh biết khước từ lời mời của nữ công tước là khiếm nhã và khó khăn, nhưng anh vẫn đặt công việc nghệ thuật lên trên hết.
- Thưa công nương, vào giờ ấy, tôi đang làm việc. Tôi chỉ còn rất ít thời gian để hoàn tất bức tranh trong thánh đường...
- Đúng năm giờ, thưa tôn ông. - Nàng nhắc lại bằng giọng kiêu kỳ của một mệnh phụ - Chiều mai tôi tiếp khách. Ngoài ông, tôi còn phải tiếp đón những nhân vật khác.
Francisco sửng sốt, có cảm giác như vừa bị một cái tát.
Lòng kiêu hãnh của anh bị xúc phạm. Anh giận sôi lên khi nghĩ rằng một người đàn bà, cho dù là một bà lớn quý tộc Tây Ban Nha, lại có thể ra lệnh cho anh. Điều khổ tâm hơn, rõ ràng anh thấy xuất hiện cái vực sâu ngăn cách giữa anh và người phụ nữ diễm lệ này.
Trong khoảnh khắc ngắn ngủi vừa qua, hai người đã trò chuyện cởi mở với thái độ bình đẳng, nhưng nàng vừa nhắc anh nhớ rằng hai người sống trong hai thế giới khác biệt. Nàng thích thú được giới thiệu cho bạn bè những nhân vật kỳ lạ, hoặc những mẫu người quái đản. Nàng coi họ như những vai hề mua vui chứ không phải là con người.
Anh liền đứng dậy, hơi cúi mình cứng cỏi, mặc dù vết thương còn làm anh choáng váng :
- Lời mời của Công nương làm tôi rất vinh dự, đó là bổn phận, tôi sẽ phải đến dự, nếu công việc cho phép. Nhưng tiếc rằng, lúc này tôi không thể hứa trước.
Nữ công tước nhận thấy phản ứng của anh, đôi mắt nàng như nẩy lửa. Chưa bao giờ có một người đàn ông nào dám từ chối lời mời của nàng. Thái độ tự chủ, cứng cỏi của Goyai làm nàng kinh ngạc đến nổi giận. Nhưng, nhìn lại anh, đôi mắt nàng như dịu xuống.
Nàng hơi nghiêng mình về phía Goya, rất điềm tĩnh, với nụ cười nhỏ nhẹ, nói thì thầm :
- Ngài sẽ đến!
Dứt lời, nàng kéo gọn váy áo, ngẩng cao đầu, rời khỏi phòng.
* * * * *
Ngày hôm sau, Francisco miệt mài lao vào công việc. Thật ra, nếu muốn anh có thể dễ dàng đến dự buổi tiếp khách của nữ công tước Alper, vì anh làm việc nhanh hơn dự tính. Nhưng anh cảm thấy có một thích thú riêng trong thâm tâm khi ngồi lì bên giá vẽ cho đến tận chiều tối. Hoàng hôn buông màu sẫm buộc anh phải thu dọn bút vẽ. Sau đó, với tâm trạng bực dọc và không có chủ định, anh đến nhà Martin Daparte, kéo bạn cùng đi ãn tối ở quán rượu Rodas.
Ăn xong, hai người trở về xưởng vẽ. Daparte nhận lời Goya mời về nhà. Nhưng khi đẩy cửa xưởng vẽ, hai người sững lại ngoài bậc cửa.
Một người lạ đang ngồi trong xưởng. Anh ta đứng lên, đưa mắt nhìn hết người nọ đến người kia và hỏi :
- Thưa, vị nào là ngài Francisco Goya?
- Tôi là Goya đây. Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com)
- Tôi là quản gia của công tước phu nhân Alper. Công nương sai tôi đến hỏi tại sao ngài không đến dự buổi tiếp khách chiều nay như đã hẹn trước?
- Tôi không hề hẹn trước với nữ công tước.
Nhưng viên quản gia trịnh trọng nhắc lại :
- Công nương đã hạ cố nói cho tôi biết là công nương chờ ngài tại lâu đài vào đúng năm giờ chiều.
- Đúng thật, nữ công tước có mời tôi. Tôi đã trả lời rất tiếc là không nhận lời mời được, vì bận việc.
- Bận việc ư, thưa ngài?
- Đúng. Tôi bận làm việc. Anh cần biết thêm gì không?
- Chưa bao giờ một thường dân lại có gan khước từ lời mời của nữ công tước.
- Bây giờ thì phải bắt đầu lại tất cả. Chính tôi là hạng thường dân ấy đây. Và anh có thể về thưa với bà chủ của anh rằng tôi bận làm việc. Không một ai trên đời có quyền ngăn cản tôi làm việc cả. Công việc, đối với tôi là hệ trọng hơn những ý thích phù phiếm của bà lớn, nhất là khi bà ta lại là một nữ công tước nhiều quyền lực, giàu và đẹp.
- Tôi sẽ nhắc lại với công nương những lời ngài vừa nói.
Viên quản gia như nghẹn thở. Hắn phải ngừng lại để lấy hơi. Sau đó hắn bước ra ngoài. Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com)
Khi cửa phòng đã sập lại sau lưng hắn, Daparte khẽ lắc đầu, nhìn Goya như dò hỏi, rồi anh nhận xét :
- Cậu vẫn chứng nào tật nấy. Tôi chưa từng thấy ai gây cho mình nhiều kẻ thù như cậu.
- Nếu như nữ công tước tuyên bố là kẻ thù của tôi chỉ vì tôi không nhảy vào vòng múa rối do bà ấy điều khiển, thì mặc kệ bà ấy.
Francisco rót đầy hai ly rượu, anh nhận thấy tay mình run run. Daparte cười và nói :
- Cậu quên là đang mang ơn bà ấy sao?
- Tuyệt nhiên không phải vậy. Nhưng đâu chỉ vì bà ấy giúp đỡ mà mình phó thác cả tâm hồn và thể xác vào tay bà ấy. Nhất là bà ấy không có quyền cho một tên gia nô đến lục vấn, coi mình như một kẻ tội phạm.
Rồi Francisco thuật lại vắn tắt sự việc xảy ra buổi tối hôm trước. Anh nói rõ nỗi thất vọng khi thấy nữ công tước tỏ ra có thái độ ngạo mạn và trịch thượng đối với anh. Anh đã rõ bản chất của nàng.
Daparte lắng nghe, suy nghĩ một lúc lâu rồi mới trả lời.
- Đúng. Thái độ của nàng có thể hơi quá đáng. Tôi không rõ lắm về nàng, nên không thể nói đó có phải là cách đối xử thông thường của nàng hay không? Nhưng xin anh nhớ điều này, đừng bao giờ quên đẳng cấp và tước vị của nàng.
- Chính bà ta không quên và cũng không để ai quên điều đó. Anh yên tâm.
Daparte buông một tiếng thở dài.
- Goya, đừng trách nàng. Làm thế nào một phụ nữ quý tộc như nàng có thể ngay lập tức hoàn toàn từ bỏ thói quen, suy nghĩ và nếp sống cũ?
- Mặc kệ những thói quen của bà ta! - Francisco gằn giọng - Điều làm tôi tức giận là những hành động khoa trương làm ra vẻ một chiến sĩ đấu tranh cho tự do, dân chủ. Bình đẳng và tự do là những báu vật không thể dùng làm trang sức cho một mệnh phụ nhiều dục vộng xấu xa. Bà ta muốn kiếm cái gì? Tiếng tăm lừng lẫy vang vọng ra nước ngoài chăng?
- Goya, anh thật bất công. Nàng cũng tận tụy, trung thành đấu tranh cho lý tưởng tự do chẳng kém gì anh. Theo những nguồn tin chắc chắn tôi biết rõ là cơ quan mật vụ của Thủ tướng không rời nàng nửa bước. Cho đến nay, tước vụ của nàng trong tầng lớp quý tộc, tiếng tăm của nàng trong quần chúng bình dán đã bảo vệ nàng. Nếu không, người ta đã chấm dứt hoạt động của nàng từ lâu rồi.
Rồi Daparte uống một ngụm rượu và nói nhỏ :
- Anh có thể tin chắc cả kinh thành đều biết anh đã từ chối lời mời của công tước. Xét cho cùng hành động ấy có thể mang lại cho anh nhiều tốt lành hơn là những ảnh hưởng xấu.
- Tôi không hiểu ý anh.
- Anh đang mong được bổ nhiệm vào chức vụ họa sĩ triều đình. Anh miệt mài dốc toàn tâm lực vào bích họa của thánh đường San Antonio, chỉ chuyên tâm vào nghệ thuật mà không để ý đến việc nào khác.
- Tôi thấy điều ấy chẳng liên quan gì đến chuyện trên cả.
- Dù sao anh cũng biết là Hoàng hậu Mari Louise không ưa nữ công tước. Hoàng hậu có ảnh hưởng lớn đối với nhà vua và Thủ tướng. Nếu biết anh có thái độ chống đối với nữ công tước bà ta sẽ tán thành anh và có những nhận xét có lợi.
Ý nghĩ nữ công tước nhận xét thái độ khước từ của anh và cũng có thể lý luận theo kiểu đó làm Francisco hổ thẹn, máu dồn lên mặt.
- Tôi muốn được lựa chọn vào chức vụ đó do tài năng xứng đáng của tôi. Và chỉ thế thôi.
- Thì chuyện ấy có ảnh hưỏng gì đến nghệ thuật của anh? Miễn sao nó tác động tốt cho việc anh được bổ nhiệm.
- Không, không chỉ đơn giản như vậy. Nó còn là phẩm cách con người và nghệ thuật. Tôi không muốn bước lên bậc thang danh vọng bằng con đường ấy. Nữ công tước phải hiểu điều đó. Tôi đã mất gần nửa cuộc đời để kiếm sống trong một cuộc sống đầy bất trắc. Nếu được bổ nhiệm làm họa sĩ triều đình, điều kiện làm việc của tôi sẽ được đảm bảo cho đến cuối đời. Tôi sẽ được tự do vẽ theo ý muốn.
Daparte không thể giữ khỏi bật cười. Francisco nhìn anh bực dọc :
- Anh cười giễu cợt ước vọng của tôi ư?
- Không đâu anh bạn. Nhưng mình buộc lòng phải nghĩ cậu cứ muốn bắt bẻ cuộc đời phải theo ý muốn, mà ý muốn của cậu thì lại luôn thay đổi. Goya, theo mình thì cho đến bây giờ cậu vẫn không biết rõ là cậu muốn gì?

Suốt một tháng miệt mài làm việc, công việc của Francisco đã vào giai đoạn kết thúc. Rất vừa lòng với tác phẩm của mình, anh tuyên bố với Giuanito và những người mẫu là khoảng mười ngày nữa, những bức tranh của vòm cung thánh đường sẽ hoàn thành.
Vào chiều hôm ấy, Goya đang chăm chú vào bức tranh thì đức cha quản trị tu viện đi cùng một sĩ quan deo hàm đại tá đến gặp anh. Họ báo cho anh biết rằng đức vua và Hoàng hậu sẽ đến xem các bức bích họa của anh ngay bây giờ. Goya chỉ kịp ra hiệu cho mấy người lính đẩy giàn giáo vào một góc, để nhà vua có thể nhìn rõ các bức bích họa. Thì anh đã nghe tiếng hoan hô chào mừng vang lên mỗi lúc một to theo bước chân của đức vua và Hoàng hậu tiến đến cửa thánh đường.
Viên đại tá, gươm tuốt trần đứng trong tư thế nghiêm ở trước cửa ra vào. Đức vua đi vào trước tiên, theo sau là Hoàng hậu và Thủ tướng Don Manuel dé Godoi, rồi đến một tốp cận thần và nữ công tước Alper. Francisco đứng chờ bên cạnh bàn thờ nên trông thấy nàng ngay lập tức. Đôi mắt hai người giao nhau, trước khi họa sĩ kịp làm lễ bệ kiến đức vua. Maria Cayettana giữ vẻ mặt lạnh lùng, khó hiểu, và tỏ vẻ như không nhận ra anh.
- Họa sĩ đâu nhỉ? - Nhà vua cất tiếng hỏi, giọng vừa niềm nở vừa oai vệ.
Francisco định thần, từ bệ thờ bước xuống, cúi đầu ra mắt cung kính.
Sau đó, anh cúi mình thi lễ trước Hoàng hậu, nhẹ nhàng nâng bàn tay của bà đưa cho, theo nghi thức triều kiến. Anh cảm thấy cái nhìn của nữ công tước đè nặng lên anh. Nhà vua với vẻ vồ vập hơi vụng về, muốn làm cho anh đỡ bối rối liền nói :
- Chúng ta nhận ra họa sĩ ngay lập tức. Dường như tất cả nghệ sĩ đều giống nhau như hệt. Quần áo lôi thôi lem nhem những màu vẽ. Ngài có thấy đúng như vậy không, Thủ tướng Don Manuel?
- Tâu Hoàng thượng, cuộc viếng thăm không được báo trước, họa sĩ Goya không chờ đợi vinh dự lớn lao, nên không có sự chuẩn bị.
Francisco thầm cảm ơn những lời che chở bất ngờ ấy, anh mỉm cười với ngài Thủ tướng được nhà vua sủng ái.
- Thủ tướng nói rất đúng. Ngài đã thông cảm hoàn cảnh của họa sĩ đó, Don Manuel ạ.
Nhà vua định cầm tay Goya, nhưng ông rụt tay lại vì thấy màu vẽ dính dầy áo anh. Đức vua bỏ ngay ý định làm một cử chỉ có vẻ dân chủ. Ông nói với Goya :
- Người ta bàn luận rất nhiều về những bức bích họa mà họa sĩ vẽ ở đây.
Không hiểu rõ những ý kiến ấy tốt hay xấu cho mình, nên Francisco chỉ im lặng cúi mặt khiêm tốn nhìn xuống.
- Một trong những đồng nghiệp của ông không tán thành lắm tác phẩm của ông... -Nhà Vua nói tiếp. - Này, tên ông ấy là gì nhỉ?
Maria Cayettana nói nhỏ :
- Tâu Hoàng thượng, đó là ông Baye.
- À phải, ông Baye, Chủ tịch Viện Hàn lâm, đúng đấy!
Francisco liếc nữ công tước và nghĩ thầm, có thể nàng đã liên kết với Baye để chống lại anh, sau khi anh khước từ lời mời của nàng. Nhà vua như thấu hiểu sự băn khoăn lo ngại của họa sĩ.
- Nhà vua quen có những nhận xét riêng ông bạn ạ. Chính vì thế mà chúng ta phải đến đây để xem xét tận mắt. Nào, những bích họa ấy đâu nào?
- Tâu Hoàng thượng, trên vòm cung thánh đường đây. Nhưng thần phải tâu trình với Hoàng thượng trước là, những bức tranh ấy chưa được vẽ xong.
- Được, được, ta ghi nhận điều đó.
Nhà vua bước thêm mấy bước rồi ngước mắt trông lên. Ông ngắm nghía những bức tranh với vẻ như ngỡ ngàng, sửng sốt, chẳng tìm được lời nào.
Một lúc sau, nhà vua quay lại phía đức cha quản giáo :
- Nào, đức cha. Xin người hãy dẫn giải cho chúng ta ý nghĩa những bức bích họa này đi!
Trước đây, chính vị giáo sĩ này thoạt đầu khi xem phác thảo của Goya cũng có phản ứng như bị kích động và xúc phạm. Nhưng từ khi ông bị cuốn hút vào với công việc say mê, mải miết của anh thì ông đã trở thành một trong những người ca ngợi anh nhiệt thành nhất. Bằng những lời rành rẽ, ông trình bày :
- Tâu Hoàng thượng, bức tranh này kể lại một giai đoạn lịch sử trong cuộc đời của thánh Antoine dé Padou. Đức thánh phải tự thân đến thành phố Lisbone để bảo vệ cho thân phụ của người bị kết án vì can tội sát nhân. Vụ án không có bằng chứng cụ thể. Để minh oan, cũng không có dẫn chứng xác thực. Thánh Antoan cầu đức Chúa cha bằng phép lạ của Người, làm cho nạn nhân sống lại. Thủ phạm thật của vụ án phải thú nhận tội lỗi, thế là ông thân sinh của thánh Antoan được giải thoát. Tâu Hoàng thượng, đây là một phép mầu kỳ diệu nhất.
Đức vua cúi đầu, cắn môi suy nghĩ rồi nhìn mọi người xung quanh. Hầu hết đám cận thần đều có vẻ ngỡ ngàng và lúng túng. Nhà vua chẳng rút ra được một kết luận nào trong thái độ của họ. Thủ tướng Don Manuel cũng giữ bộ mặt lầm lì, lặng ngắt. Hoàng hậu Mari Louise thì không ngắm bức bích họa mà chỉ để ý nhìn nàng công tước Alper. Còn nữ công tước thì lại có vẻ đắm chìm trong suy tư mơ mộng nào đó, đôi môi hồng điểm một nụ cười khó hiểu. Thấy không thể dựa vào một nhận xét nào của người chung quanh để đưa ra ý kiến riêng, đức vua một minh kêu lên :
- Sao vậy? Các người hóa câm cả rồi ư? Nào, thử nói xem, các khanh nghĩ thế nào về những bức bích họa này?
Cười cay độc, Hoàng hậu nói nhỏ tai vua :
- Bà công tước Alper của chúng ta có vẻ tán thưởng những bức tranh này, tâu Bệ hạ.
Nhà vua quay sang công tước như dò hỏi.
Francisco với vẻ bình tĩnh cương nghị, chờ đòn tấn công của nàng. Maria Cayettana quay về phía Hoàng hậu, trả lời với một vẻ lãnh đạm giả tạo, nhưng không giấu nổi con mắt tinh tế của chàng họa sĩ.
- Tâu lệnh bà, bệ hạ đã đoán được ý nghĩ của tôi. Tôi nhận thấy những bức bích họa của họa sĩ này có nhiều nét tiêu khiển.
Đám cận thần giật mình kinh ngạc, còn nhà vua thì có vẻ bị kích động bởi lời nhận xét đột ngột, liền đổi thế đứng. Thủ tướng Godoi nhướng mày tỏ ý ngạc nhiên. Nàng thích thú vì tác động của nhận xét vừa rồi vào không khí êm lắng của đoàn người.
Francisco cảm thấy một cơn điên bốc lên trong người. Còn Hoàng hậu khó chịu với lời nhận xét trắng trợn ấy, liền quay lại :
- Lạ thật! Lần đầu tiên chúng ta được nghe một lời bình phẩm nói một đề tài tôn giáo lại mang vẻ tiêu khiển.
Nữ công tước hiểu mình đã đi hơi quá đà.
- Tâu lệnh bà, tồi không nói về chủ đề, mà nói phương pháp thể hiện nó.
- Sao? - Francisco không thể kìm chế nổi.
- Vâng, thật vậy. Đối với thánh đường của nhà vua, lẽ ra họa sĩ phải thể hiện cảnh tượng gợi lên cảm hứng cao siêu với những hình ảnh kỳ diệu mới mang lại cho Người sự xúc động nhẹ nhàng sâu sắc, như ta thường thấy trong các bích họa ở những nơi tôn nghiêm.
- Tác phẩm của tôi phải mang bản sắc của riéng tôi. - Goya đáp lại.
- Tôi không nghi ngờ điều ấy. - Nữ công tước nói với một nụ cười nhẹ nhàng - Tâu Hoàng thượng, tôi tự hỏi không biết ngài có chú ý đến điều này không? Câu chuyện xảy ra ở Lisbon, nhưng ngài Goya thể hiện các nhân vật trong bối cảnh ấy lại là dân cbúng Madrid. Nhân vật của họa sĩ không phải người Bồ Đào Nha, mà là người Tây Ban Nha. Nhìn trang phục họ, ta nhận ra ngay điều đó. Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com)
- Đúng thế thật. - Đức vua lẩm bẩm.
- Chính từ điểm đó mà tôi thấy có nhiều nét tiêu khiển. Tâu Hoàng thượng, Người thử nhìn xem, những con người ấy dường như không quan tâm đến phép mầu của Đấng Cứu Thế. Mà điều ấy, thật tự nhiên. Họ có những mối ưu tư riêng. Rõ ràng ta thấy như họ đang tự hỏi xem mình lấy gì để sinh sống vào ngày mai? Và, xin ngài hãy nhìn đám đàn ông và đàn bà trong bức vẽ kia. Đó là những người hành khất rách rưới, những cô “maja” bán mình vì một mẩu bánh. Rồi những tên trộm cắp kia, những thợ thủ công nghèo khổ thất nghiệp, không biết xoay xở cách nào để nuôi sống gia đình họ. Kia là cả một xã hội dưới đáy của Tây Ban Nha được thể hiện thật là rõ nét. Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com)
Không để ý đến phản ứng chung của mọi người, Maria Cayettana thong thả nói tiếp :
- Trước mặt vị Thánh, có một tốp trẻ con trèo trên hàng rào. Tôi tin chắc bọn chúng sẵn sàng cắt trộm túi tiền của đức Thánh để mang về cho những bà mẹ chúng. Thưa ngài Don Manuel, ngài có thấy trong bút pháp thể hiện của họa sĩ Goya có những nét tiêu khiển không?
- Tôi thấy những kiến giải của công nương thật là đặc sắc. - Thủ tướng dè dặt đáp lại - Nhưng tôi không hiểu họa sĩ có cùng một quan điểm với công nương không? Thưa ngài Goya, xin ngài trình bày cho đức vua biết chủ ý của ngài trong việc thể hiện nhân vật trong những bức tranh này. Tôi tin rằng những phát hiện mới của ngài sẽ soi sáng nhiều cho nhận thức của người xem tranh.
Francisco hiểu rằng người ta tạo điều kiện cho anh phản bác lại ý kiến nữ công tước. Và lần đầu tiên trong đời Goya dùng con bài ngoại giao chính trị một cách mềm mỏng. Anh cúi mình rất thấp trước đức vua và trịnh trọng trả lời :
- Tâu Hoàng thượng, tôi vẽ theo cảm xúc những gì tôi nhìn thấy và nhận thức được.
- Ta thấy những biểu hiện trong tranh đều đầy thiện chí. - Nhà vua nói.
- Công nương không lầm, khi nhận xét là những nhân vật trong tranh đều là người Tây Ban Nha, chứ không phải Bồ Đào Nha. Vâng, đó chính là dân chúng thành Madrid, thần tử trung thành của triều đại ta, những con người dũng cảm yêu mến Hoàng đế và hoàng tộc. Họ luôn ngước nhìn lên để suy tôn và chiêm ngưỡng uy danh của Người.
Nữ công tước cất tiếng cười :
- Theo tôi thì ngược lại, chính là họ nhìn xuống đức vua từ trên cao đây chứ!
Francisco có cảm giác như đã xông vào một cuộc đấu sinh tử. Anh lạnh lùng nhìn thẳng vào nữ công tước.
- Tôi không muốn tranh luận với công nương. Tôi vẽ những người Tây Ban Nha này để họ luôn được gần gũi đức vua.
Câu trả lời làm nhà vua hài lòng. Ngài cười to với vẻ thỏa mãn.
Như được khuyến khích, Goya nói tiếp :
- Lẽ đương nhiên, thần dân của Hoàng thượng không bao giờ dám từ trên cao nhìn xuống. Các thần tử không bao giờ dám ngẩng cao đầu trước uy vũ vô cùng lớn lao của Người. Nhân vật của tôi là những người nhỏ bé hèn mọn. Hoàng thượng thường vào hành lễ trong thánh đường này, tói nghĩ rằng, giữa hai bài kinh cầu nguyện, Hoàng thượng thường đưa mắt nhìn lên vòm trần bán cầu kia. Như vậy, Hoàng thượng có thể nhìn thấy ngay thần dân của Người, những người sùng kính và trung thành, họ như muốn lưu ý Hoàng thượng, xin ban cho họ những lời phủ dụ. Thần dân Tây Ban Nha của đức vua là một dân tộc sống trung thành và có kỷ cương. Tâu Hoàng thượng, bè bạn thân thiết của tôi cũng là dân Tây Ban Nha, được thể hiện trên bức tranh kia đang cầu xin Hoàng thượng gia ơn cho họ có quyền làm người và có điều kiện giữ gìn nhân phẩm.
- Đó, một bài diễn thuyết tuyệt vời, thưa ngài Goya! - Thủ tướng Don Manuel reo lên.
Thật ra, Thủ tướng không tán thành quan điểm và cách nhìn như vậy, nhưng ông ta biết họa sĩ không phải người có những chủ trương chống đối chính thể quân chủ đương thời, và không phải là một người nguy hiểm. Ông mỉm cười nghĩ rằng Goya là kẻ vô hại. Theo ông, dù anh ta có làm gì đi nữa thì cũng không có khả năng tác động đến dân chúng.
Về phần Hoàng hậu, bà chẳng hiểu gì những ẩn ý chính trị của Goya. Bà chỉ thấy người tình, vị cận thần sủng ái của bà có vẻ tán thành ý kiến lý giải của họa sĩ, còn nữ công tước thì như vừa nhận được một cái tát vào mặt.
Hoàng hậu thốt lên rất chân tình :
- Hay lắm, thưa ngài Goya.
Nhà vua hấp háy đôi mắt :
- Ta yêu mến thần dân của ta. Ai dám nghi ngờ điều đó!
Francisco nghĩ thầm, mặc dù nhà vua nhu nhược nhưng có lẽ đã thành thật. Nếu được tư vấn tốt, ông sẽ là người đầu tiên nới rộng nhiều quyền tự do cho dân chúng.
Hoàng hậu quay về phía nàng Maria Cayettana :
- Ta nghĩ rằng công nương cũng không còn ý kiến gì phê phán nữa!
- Dạ, tâu lệnh bà, còn chứ ạ. Tôi muốn hỏi ngài Goya một câu, nếu ngài đồng ý.
- Xin sẵn sàng phục vụ công nương.
Francisco nhìn thẳng vào đôi mắt nàng, lòng anh có chút tự mãn vì thấy trong nét mặt của nữ công tước lộ vẻ lúng túng. Tuy nhiên, lúc này nàng vẫn là một địch thủ nguy hiểm đối với anh.
- Tôn ông nói rằng tôn ông chỉ vẽ những gì hiện thực, những cái nhìn thấy và nhận thức được. Vậy xin tôn ông cho biết đã nhìn thấy đức Thánh và các thiên thần có dung mạo tuyệt vời kia ở đâu?
Nhiều người trong đám cận thần bật cười thành tiếng. Ngay cả đức vua cũng phải cố giâu nụ cười.
- Cho phép tôi hỏi lại, công nương cũng đã nhìn thấy các đấng thánh thiện ấy ở đầu mà biết được họ đúng là có dung mạo tuyệt vời như vậy?
Lần này thì tất cả đều phá lên cười, cả nhà vua lẫn đám cận thần và đoàn tùy tùng. Nhưng nữ công tước tỏ ra không bối rối.
- Những đấng thiên thần của ngài Goya giống một cách lạ lùng những nhân vật mà ban đêm ta thường gặp lẩn quất trên hè phố Madrid. Các thiên thần đều có trang phục bóng bẩy, hở hang trông thấy các da thịt nõn nà giống y như của những cô “maja” vậy.
Goya thấy tức giận vì nữ công tước lại chĩa mũi dùi đả kích vào Pépa và những người mẫu khác. Anh định tìm một câu ý nhị để trả lời, nhưng Hoàng hậu đã nói trước anh :
- Những lời công nương vừa nói làm tôi thêm khó hiểu, thưa công tước phu nhân kính mến. Công tước phu nhân không muốn họa sĩ thể hiện hình tượng những cô “maja” trong bích họa. Nhưng dư luận lâu nay chẳng vẫn đồn đại rằng, những cô gái chơi ở quán rượu, những chàng đấu sĩ, những nghệ sĩ hè phố đều giao du mật thiết với công nương đó sao?
Nữ công tước nhìn thẳng vào Hoàng hậu, rồi đưa mắt nhìn vị sủng thần. Nàng nói với vẻ móc họng và khinh thị :
- Nếu căn cứ vào những chuyện quan hệ riêng tư để đánh giá con người, thì tâu lệnh bà, tôi e rằng ở đây không phải chỉ mình tôi phải đỏ mặt vì hổ thẹn.
Lời ám chỉ ấy thật quá rõ ràng. Từ bao lâu nay, cả đất nước này đều biết rõ chuyện Hoàng hậu ngoại tình với Thủ tướng Don Manuel. Tuy ai cũng biết chuyện này, nhưng nói thẳng ra trước mặt cả nhà vua và Hoàng hậu thì rõ ràng là một điều không thể tha thứ. Đức vua lộ vẻ khó chịu, còn Hoàng hậu giận tím mặt. Riêng Thủ tướng Godoi vẫn giữ thái độ lầm lì.
Sau đó, đức vua phá tan sự im lặng.
- Trao đổi quan điểm với nhau bao giờ cũng là điều thú vị. - Nhà vua nói, coi như không nói riêng với ai cả - Việc ấy làm cho ý tưởng con người thêm sắc sảo. - Trẫm nghĩ là ta vẫn đang trao đổi về bức bích họa đấy chứ!
- Nhà vua ôn tồn nói tiếp.
Nhân lúc nhà vua quay lại bức tranh, Francisco liền tiếp luôn một đòn tấn công nữ công tước. Anh đến trước mặt Hoàng hậu, trịnh trọng cúi mình :
- Tâu lệnh bà, xin lệnh bà hiểu cho tôi đã vẽ bức họa này trong niềm yêu mến vô cùng đất nước Tây Ban Nha. Xin lệnh bà cho phép tôi được coi đây là một hiến phẩm kính dâng lệnh bà và Hoàng thượng. Nhân dân Tây Ban Nha ngưỡng mộ Hoàng hậu. Và trong niềm kính yêu sâu sắc, họ không hề có những suy nghĩ tách biệt và sai lầm về lệnh bà.
Hoàng hậu rất hài lòng về những lời chúc tụng, thầm cảm ơn sự tinh tế và ý nhị của Goya đã vô tình gỡ thể diện cho bà trước đám tùy tùng. Bà mỉm cười với họa sĩ và bất chợt thấy cái nhìn tức tối của nữ công tước, bà thấy đã đến lúc phải có ý kiến dứt khoát :
- Ngài Goya, chúng ta không hiểu biết nhiều về hội họa, nhưng chắc chắn một tác phẩm đã gợi lên nhiều ý kiến tranh luận như tác phẩm của ngài đã vẽ đây, hẳn không phải là một tác phẩm tầm thường.
- Tôi hoàn toàn đồng ý với lệnh bà.
- Và, theo thiển ý của tôi, - Thủ tướng nói tiếp - bức tranh này chứng tỏ tài năng và đức độ của ngài, ngài Goya rất xứng đáng được bổ nhiệm làm họa sĩ triều đình.
Hoàng hậu nhiệt liệt tán thành.
- Tôi hoàn toàn nhất trí với ý kiến ngài Thủ tướng. Chẳng hay Người nghĩ thế nào, thưa Hoàng thượng?
- Trong thâm tâm, ta quyết định như thế đã hơn một khắc đồng hồ trước đây rồi.
Đức vua nói tiếp :
- Triều đình sẽ làm sắc lệnh bổ nhiệm. Nhưng ngay từ bây giờ, tôn ông có thể được hưởng đầy đủ những ân tứ theo chức vụ. Và khi vẽ xong những bích họa của thánh đường, tôn ông sẽ bắt đầu công việc của hoàng cung, vẽ một loạt chân dung của nhà vua.
- Tâu Hoàng thượng, tôi không thể tìm đủ lời để cảm ơn ngài. - Francisco trả lời như một cái máy.
Anh thấy hai thái dương ù vang, những ý nghĩ lộn xộn quay cuồng trong đầu, anh lặng đi như không có cảm giác gì trong giây phút thắng lợi quang vinh ấy.
Sau đó, đức vua và Hoàng hậu chuẩn bị ra đi cùng đám tùy tùng. Nhưng Don Manuel nán lại một lát :
- Tôi hy vọng rằng dù bị cuốn hút vào nhiều công việc bận rộn, ngài cũng có thể thu xếp để vẽ cho tôi một bức chân dung chứ?
- Chắc chắn như vậy, thưa ngài Thủ tướng.
- Vậy thì rất tốt. Chúng ta sẽ tìm hiểu nhau kỹ hơn. Tôi thấy có lẽ. - Ông ta nói tiếp với nụ cười nhẹ nhàng đưa mắt nhìn theo nữ công tước - Đối với nhiều vấn đề trước mắt, ông với tôi, có nhiều điểm tương đồng.
Dứt lời, ông ta rảo bước đi ra, không đợi Francisco kịp trả lời.
Maria Cayettana bước ra sau cùng. Đến ngưỡng cửa, nàng đột ngột quay đầu lại. Nhìn thẳng vào mắt Goya, đay nghiến :
- Cho phép tôi được chúc mừng sự thành đạt của tôn ông.
- Bản thân tôi phải cảm tạ công nương đã giúp dỡ tôi trong việc giành được thắng lợi quang vinh này. - Anh trả lời nàng cũng bằng giọng điệu ấy.
Nàng như có vẻ trầm ngâm một lát :
- Tôi từng nghe nói, “Kẻ chiến thắng khi đạt được nguyện vọng thường từ bỏ ngay lý tưởng, mà nó đã làm động lực đưa họ lên bệ cao của vinh quang”. Bậc hiền triết đưa ra câu châm ngôn ấy thật là một người sáng suốt, phải không, thưa tôn ông?
Dứt lời, với nụ cười khinh mạn, nàng quay đi và bước khỏi thánh đường.

Sau nhiều tháng làm việc trong những phòng khách chật chội của nhà vua và Hoàng hậu, vẽ xong chân dung cho tất cả nhân vật của hoàng gia, Francisco cho chuyển đồ đạc sang tư dinh làm việc cho Thủ tướng Godoi. Ở đây, anh cảm thấy không khí đỡ nặng nề ngột ngạt hơn.
Trong thời gian vẽ chân dung cho nhà vua và Thủ tướng, Francisco Goya có dịp thấy đất nước đã được cai trị như thế nào.
Anh hết sức ngạc nhiên khi thấy đức vua dùng thời gian của mình để chơi đùa với con cái, sưu tầm các loại đồng hồ bỏ túi và đi săn. Hoàng hậu thì suốt ngày chuyện vãn với bọn người hầu và mặc thử những bộ lễ phục.
Tuy chỉ một mình, nhưng Godoi nắm việc triều chính rất chặt chẽ. Những sứ thần, quan chức cao cấp và tướng lĩnh luôn luôn đến tường trình công việc với ông ta. Tư dinh của Thủ tướng không khi nào vắng khách. Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com)
Ngay những kẻ gièm pha, cho rằng ông ta làm thế để củng cố địa vị và quyền lực, cũng không thể chối cãi là ông ta làm việc rất cần mẫn, có trách nhiệm. Đêm đêm, ông ta thường làm việc rất khuya.
Đối với họa sĩ, một người mẫu như thế, thật khó định hình trên mặt vải. Vì những buổi ngồi vẽ luôn bị gián đoạn, mà đến tâm lý, tình cảm biểu lộ trên sắc mặt cũng luôn thay đổi, khiến ông ta trở thành nhiều kiểu người, khó nắm bắt những nét gì thuộc về bản chất. Nhiều lúc Francisco phải vẽ bằng trí nhớ và buộc lòng phải làm việc theo một thời gian biểu do thực tế đòi hỏi. Cách làm việc như vậy vừa mệt, vừa phức tạp lại kém hiệu quả.
Cuối cùng hai người đồng ý áp dụng quy ước chung. Thủ tướng chấp nhận cho Goya ở lại vẽ trong cả các cuộc tiếp xúc của ông ta.
Vì vậy, công việc của họa sĩ tiến triển nhanh và có hiệu quả hơn. Francisco cố gắng không quan tâm gì đến việc tiếp khách của Thủ tướng. Nhưng vào buổi chiều ngồi mẫu, Don Manuel tiếp một vị sứ thần nước Pháp làm anh chú ý. Vị này vừa trình quốc thư lên cho nhà vua xong, liền vội đến để bàn chuyện bang giao giữa hai nước với vị nguyên thủ Tây Ban Nha.
Viên sứ thần nói :
- Ngài Thủ tướng vừa gửi công hàm cho ngài tổng tài thứ nhất về việc nước ngài cần vũ khí trang bị cho ba sư đoàn chiến đấu?
- Tôi hy vọng tướng quân Bonaparte có thể cung cấp vũ khí cho chúng tôi. Như ngài đã thấy, súng bộ binh và đại bác của chúng tôi đã quá cũ kỹ, không còn sử dụng được. Nếu phải đối phó với một cuộc vũ trang bạo loạn tôi lo rằng quân đội không đủ sức mạnh để có thể đè bẹp nó.
- Lấy gì đảm bảo vũ khí viện trợ sẽ không dùng để chống lại nước Pháp?
- Ngài có thể tin ở lời cam kết của chúng tôi. Tướng quân Bonaparte biết rõ tôi là người trước nay vẫn cảm phục ngài và là một người bạn tốt của nước Pháp.
Viên sứ thần cất tiếng cười.
- Tướng Bonaparte là một người phức tạp, thưa ngài Don Manuel. Ngài chẳng bao giờ để bị chi phối bởi tình cảm quá mức. Và, tôi buộc lòng phải thú nhận là ngài tổng tài thứ nhất chưa chấp nhận một thỏa ước viện trợ nào cả.
- Vâng... Tôi hiểu hoàn cảnh của ông ta hiện nay. Bonaparte không thể mở rộng lãnh thổ nước Pháp lên gấp ba lần bằng cách chỉ tin vào những hứa hẹn. Tôi nghĩ thế.
- Ngài Thủ tướng là một con người thực tế. Tôi rất cảm phục ngài.
- Tôi có đủ thực tế để tự hỏi rằng ngài tổng tài sẽ dành cho tôi một giải pháp ra sao trong vấn đề này, nếu ông ấy từ chối không viện trợ vũ khí, thì tôi lo rằng không thể chống trả lại lực lượng bạo loạn lâu hơn nữa. Dân chúng đang bị kích động và có thể trở nên rất nguy hiểm. Tướng Bonaparte có đề xuất gì về phía chúng tôi không?
- Tướng quân Bonaparte đề xuất với ngài Thủ tướng là mong ngài chấp nhận cho sự đồn trú của hai binh đoàn gồm tám mươi ngàn quân, trên mảnh đất Tây Ban Nha. Lực lượng ấy sẽ giúp ngài giữ an ninh đất nước.
Godoi bỗng cất tiếng cười :
- Và theo ngài, như vậy ngài tổng tài là một người thực tế? Dù ông ấy có đưa sang đây hai trăm ngàn quân cũng chưa chắc đã đủ để bóp nghẹt một cuộc cách mạng. Phải nói thẳng là nhân dân nước tôi còn nghi ngờ thái độ của ông ta. Họ nghĩ ông ấy sẽ thôn tính Tây Ban Nha, sáp nhập nó vào nước Pháp.
- Nhưng còn ngài, thưa Thủ tướng Don Manuel, ngài có đồng tình với những lo ngại của nhân dân ngài không?
- Tôi đã nói với ngài rằng tôi tự coi mình là thân hữu của ngài tổng tài thứ nhất mà.
Francisco không dám chắc điều anh đang nghĩ về ẩn ý trong câu trả lời của Godoi. Anh tự hỏi phải chăng ông ta muốn nói là đến một thời điểm thích hợp, ông ta sẽ từ bỏ Hoàng đế Charles IV và Hoàng hậu Mari Louise để phụng sự người Pháp?
- Tôi vững tin rằng, - Thủ tướng nói tiếp - chỉ một thời gian ngắn tuyên truyền thuyết phục, nhân dân nước tôi sẽ chấp nhận sự có mặt của quân đội Bonaparte trên đất nước Tây Ban Nha. Trong khi chờ đợi, tôi khuyên ông ấy phải kiên nhẫn, cần gì phải gây ra những cuộc xung đột vô ích.
- Những diều ngài nói đều có lý và đúng sự thật. - Viên sứ thần trả lời - Tôi sẽ tường trình không chậm trễ chi tiết cuộc hội đàm giữa chúng ta về Paris.
- Và ngài sẽ nhắc lại yêu cầu của tôi về viện trợ vũ khí?
- Tôi sẽ không quên điều ấy.
Rồi họ chia tay, sau những lời chúc tụng niềm nở.
Thủ tướng ngồi lặng hàng giờ. Đột nhiên nắm chặt tay vịn ghế bành, ông ta gọi to :
- Ngài Goya?
- Thưa ngài, tôi đây.
- Tôi cho rằng ông không quên mọi cuộc hội đàm riêng trong tư dinh Thủ tướng đều là chuyện tôi mật của nhà nước.
- Dĩ nhiên như vậy. - Francisco nói nhỏ, vẻ khó chịu. Anh hối hận vì đã để ý nghe cuộc hội đàm.
- Và kẻ thù của nước Tây Ban Nha, dù ở trong hay ngoài biên giới, vẫn tung những món tiền cực lớn để nắm được những bí mật ấy. - Thủ tướng Godoi lầm bầm nói thấp giọng với vẻ thâm hiểm.
- Xin ngài nâng cao cằm lên một chút, hai cánh tay cứ buông xuôi tự nhiên. Thưa ngài... thế, thế đấy, ngồi đúng tư thế cũ... tốt lắm. Kẻ nào tìm cách bán những bí mật ấy là phạm tội phản bộ tổ quốc. - Goya nói một cách bình tĩnh - Nhưng có một số người lại không giữ miệng được. Họ cứ muốn tỏ ra là người thông thạo tình hình trong nước nên đã để lọt những bí mật đó qua bạn bè. Như vậy không kém phần nguy hiểm.
- Chỉ bọn trẻ tuổi nông nổi và những kẻ rồ dại mới hay đưa chuyện như vậy, thưa ngài.
Francisco cảm thấy rất khổ tâm phải trả lời lễ độ kẻ mà anh khinh ghét, kẻ đang trắng trợn đe dọa anh. Nhưng anh cũng không quên rằng nếu không tỉnh táo và khôn ngoan, nếu có những hành động kinh suất thì dù là một sơ hở nhỏ cũng có thể mất đầu. Còn ngài Thủ tướng thì không khỏi ngạc nhiên, khi thấy một người như Goya, nổi tiếng là nóng nảy và dễ bị kích động, lại tỏ thái độ điềm tĩnh và từ tốn đến như vậy.
- Nhà chức trách Tây Ban Nha biết rằng từ nhiều năm nay, họa sĩ Francisco Goya vẫn tỏ ra trung thành tận tụy với số phận đãt nước. - Thủ tướng nhận xét.
- Xin Thủ tướng giữ nguyên dáng ngồi cũ... vâng, xưa nay tôi vẫn là một người yêu nước, Và hiện nay, tôi vẫn không thay đổi...
- A... - Thủ tướng Godoi vừa thở ra một hơi dài, vừa đột ngột dứng dậy - Ta tạm nghỉ một lát! Mời ông uống với tôi một ly rượu.
Không bao giờ Francisco uống rượu trong lúc làm việc. Nhưng anh nghĩ, lúc này nhận lời là khôn ngoan hơn. Anh bước tới nhận ly rượu Don Manuel đưa cho.
- Ông nói với tôi, ông là một người yêu nước. Tôi cũng vậy, tôi chỉ nghĩ đến hạnh phúc, sự an toàn và con đường cứu nguy cho đất nước.
Francisco nghĩ thầm, nếu hạnh phúc đất nước đồng nghĩa với quyền uy cá nhân, thì Thủ tướng đã nói thật.
- Tôi tin tưởng rằng, - Godoi nói tiếp - việc cứu vãn tình thế nguy ngập của đất nước phải tùy thuộc vào mối bang giao với nước Pháp. Tôi cho rằng ông đã nghe đồn đại về tướng quân Bonaparte. Người ta đoán ông ta đang có ý đồ tự xưng làm Hoàng đế nước Pháp.
- Một vài người bạn ở Anh và ở Áo cũng cho tôi biết tin ấy. - Goya thận trọng trả lời.
- Tôi không hiểu dư luận ấy có căn cứ không, nhưng riêng tôi cho là có. Mỗi sắc lệnh mới ban hành của Bonaparte đều chỉ rõ khả năng ấy. Nhưng điều chủ yếu là trong lúc này, ông ta đang mạnh nhất châu Âu.
Godoi thao thao thuyết giảng :
- Tôi vẫn nghĩ nếu Bonaparte đem quân xâm lược Tây Ban Nha, thì chỉ trong vòng một tháng ông ta sẽ có thể làm chủ đất nước này. Có những đất nước hùng mạnh hơn ta nhiều mà cũng không thể đương đầu nổi. Còn chúng ta, chúng ta không hy vọng giành được thắng lợi trong một cuộc chiến không cân sức, mà ngay cả người Phổ và người Áo cũng đã nếm mùi thất bại.
- Đối với một công dán bình thường như tôi, những ý kiến của ngài hết sức đúng đắn. Hơn ai hết, ngài thừa hiểu chúng ta phải giữ mối quan hệ hữu hảo với người Pháp.
Francisco Goya hiểu rằng Thủ tướng đang thăm dò và thử thách anh, vì cho rằng anh đã nắm được ý đồ sách lược sâu hiểm của ông ta. Và Francisco cũng biết chống đối công khai hoặc lừa gạt một người như Godoi là việc ngu ngốc. Thành thật là tốt hơn hết.
- Thưa ngài, cơ quan mật vụ chắc đã tường trình là tôi không tán thành những đường lối, chính sách của ngài trước đây.
Godoi không kìm nổi kinh ngạc, ông im lặng chờ đợi.
- Giờ đây được biết rõ ý đồ của ngài. - Goya nói tiếp - Tôi hoàn toàn nhất trí về chủ trương liên minh với người Pháp. Tôi không giấu cảm tình với nước Pháp và tôn kính một nhân vật lớn như tướng quân Bonaparte.
Don Manuel trầm ngâm suy nghĩ, ông ta bỏ ngay ý tưởng cho đây là thủ đoạn giả dối của Goya.
Báo cáo của cơ quan mật vụ đã nhiều lần nói rõ thái độ thân Pháp rất công khai của họa sĩ. Điều đó đúng sự thật. Mặt khác, ông cũng thấy, do đối lập về quan điểm ấy mà quan hệ giữa họa sĩ với nữ công tước Alper trở nên hết sức căng thẳng.
Tuy vậy, Godoi vẫn nhấn thêm :
- Tại sao ông lại có cảm tình với người Pháp, ngài Goya? Tôi biết phần lớn các nhà văn và nghệ sĩ bạn ông đều coi Bonaparte như một tên bạo chúa?
- Có thể ông ta cũng là một bạo chúa thật, nhưng một khi đất nước vừa ra khỏi tình trạng hỗn loạn, việc thi hành những biện pháp cứng rắn, nhằm duy trì trật tự là điều cần thiết. Tôi biết một cách chính xác rằng cách mạng đã thiết lập những nguyên lý tự do bình đẳng, bác ái cho xã hội Pháp. Đã là một thời nhân dân Pháp được hưởng những quyền đó và Bonaparte đã tuyên thệ không bao giờ phản bội lý tưởng cao cả ấy, và đã giữ lời hứa.
Don Manuel mỉm cười. Ông đã nhận xét và đánh giá đúng họa sĩ. Anh ta là một nghệ sĩ say sưa với những lý tuởng cao đẹp. Anh ta không hiểu rằng bình đẳng và tự do mà người Pháp ban cho các nước bị chinh phục, sự thật chỉ là ảo tưởng.
- Tôi thành thật hoan nghênh ông đây. Và tôi cũng tự hỏi, tại sao chúng ta có cùng chung quan điểm mà ông lại chưa dồng ý cùng đứng với tôi trên lập trường phục vụ vương quốc Tây Ban Nha?
Với những lý lẽ có hàm ý, ông ta muốn đề nghị Goya giúp đỡ trong công việc phức tạp ấy. Có nghĩa là anh sẽ trở thành một cánh tay của cơ quan mật vụ, một điệp viên nằm giữa bạn bè, dò xét thái dộ và hành động của họ, để báo cho nhà cầm quyền. Goya thừa biết, với việc tống họ vào tù, dùng những cực hình tra tấn. Chính phủ, theo lời Godoi vừa nói, sẽ dùng những biện pháp gì để làm họ thay đổi chính kiến. Anh còn đủ tỉnh táo để tự ghìm mình xuống, và trả lời khô khốc :
- Bạn bè tôn trọng quyền tự do tư tưởng của tôi. Và họ cũng mong được tôi đối xử lại như vậy.
Don Manuel nhìn họa sĩ hồi lâu, cố giấu sự tức giận. Con người này không có nguy hiểm nhưng cần phải giám sát chặt chẽ.
Goya đã bình tĩnh lại, uống cạn ly rượu, đứng lên và nói nhẹ nhàng :
- Tôi rất vui lòng về cuộc đàm thoại ngắn ngủi này. Nào, ta lại bắt đầu vào việc.
* * * * *
Francisco vẫn giữ xưởng vẽ riêng và để Giuanito ở lại đấy, còn anh ở trong nội điện.
Người ta dành cho anh một căn lầu nhỏ bên cạnh tư thất quan ngự giám. Mặc dù, những nghi thức phiền toái trong sinh hoạt cưng đình đè nặng cách sống, anh không thể nghĩ đến việc chuyển đi nơi khác, vì công việc bận rộn liên miên. Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com)
Trong những dịp hiếm hoi, anh trở về căn nhà cũ, hoặc đến quán rượu Rodas, gặp lại bạn bè. Anh thấy họ có vẻ dè dặt, xa lánh anh. Hầu hết bạn bè anh lúc trước đều gia nhập những tổ chức hoạt động của nữ công tước Alper, chống âm mưu thôn tính của nước Pháp đối với Tây Ban Nha. Những cuộc vận động chính trị ấy đang nổi lên như một phong trào yêu nước sôi nổi. Còn Giuanito, vẫn có thái độ thẳng thắn và tin cậy như trước, nói cho anh biết là nữ công tước không bao giờ bỏ lỡ dịp phê phán vạch mặt anh như đối với một tên phản bội. Nàng rêu rao anh là chà đạp lý tưởng chiến đấu trước kia, để cam tâm làm một kẻ nô bộc tầm thường của triều đình. Những lời buộc tội làm Goya tức giận, nhưng xét cho cùng anh không thể không thấy trong đó một phần sự thật.
Anh hy vọng sẽ có dịp gặp nàng để giải quyết những ngộ nhận quá đáng này. Và cuối cùng dịp may mà anh mong đợi đã đến.
Đó là vào buổi tổ chức vũ hội hóa trang trong cung vua.
Trước giờ khai mạc dạ hội, Goya chặn gặp nàng trong một dãy hành lang hẹp. Nữ công tước không thể làm ngơ như không thấy anh. Nàng nhìn anh.
- Kính chào họa sĩ Goya, xin ngài tránh đường cho tôi đi.
Francisco không nhúc nhích.
- Đã lâu lắm, tôi chờ dịp được thưa chuyện với công nương.
Đứng thẳng người kiêu kỳ, nàng nói nhỏ với giọng gay gắt :
- Tôi nghe ông đây.
Lẽ ra đây chính là lúc để anh thanh minh những điều bị ngộ nhận. Nhưng, đột nhiên anh lại cau mặt và nói bằng giọng chua chát : Truyện "Bức Tranh Maja Khỏa Thân " được copy từ diễn đàn Lương Sơn Bạc (LuongSonBac.com)
- Tại sao công nương thù ghét tôi?
- Tôi không yêu cũng không ghét ông. - Nữ công tước trả lời, cố ra vẻ thành thật.
- Không đúng. Công nương bằng mọi cách đã phỉ báng, bôi nhọ thanh danh tôi khắp nơi. Nhưng tôi không buộc tội công nương trước khi được giải thích về những chuyện ấy.
- Có một lúc. - Nữ công tước nói - Cũng như nhiều người khác, tôi tin tưởng ngài là người đấu tranh cho lý tưởng tự do. Nhưng ngài đã chọn con đường của những vinh quang phù phiếm. Những bức chân dung nhà vua ngài thể hiện rất đẹp, mặc dù có hơi quá thiên về biểu hiện tính cách riêng. Nhưng, có điều ngài không thể chối cãi là ngài dang ăn miếng bánh của những kẻ áp bức nhân dân.
Điều nhận xét của nữ công tước đã đánh trúng điểm yếu của Goya. Tuy vậy, anh cũng chống trả :
- Vậy thì tôi có thể làm gì? Cứ tiếp tục vẽ tranh biếm họa, đả kích, để người ta tịch thu và ném hết vào lửa? Hay cứ phải vẽ những bức tranh làm cho Don Manuel run sợ, rồi chính hắn lại tống tôi vào ngục tối? Tôi có thể phụng sự cái gì với cách hy sinh để làm vui lòng công nương? Hay chỉ múa may như một con rối dưới sự điều khiển của bàn tay nhiều tham vọng của công nương?
- Chẳng có việc làm nào của ngài hiện nay làm tôi thấy cảm phục cả. Từ ngày ngài chọn con đường hiếu danh của những kẻ cơ hội, thú thật tôi cũng mất luôn chút tín nhiệm đối với ngài và sự nghiệp nghệ thuật của ngài.
- Công nương tự coi mình là quan tòa và lên án tôi chăng?
- Tất cả mọi công chúng Tây Ban Nha, có ai không phải là quan tòa đối với một nghệ sĩ? - Nàng nói với một nụ cười khó hiểu.
- Nghệ thuật của tôi không sợ những lời khích bác không chân chính.
Maria Cayettana hiểu là mình đã đi hơi quá xa đề tài cần thiết.
- Đối với nghệ thuật của tôn ông, tôi vẫn kính phục sâu sắc. Tôi xin bảo đảm điều ấy.
Nữ công tước nói rất chân thành và sự thay đổi thái độ đột ngột của nàng làm Goya ngẩn người ra, hơi thở như nghẹn lại trong lồng ngực. Anh ngập ngừng :
- Xin đa tạ công nương.
- Đáng tiếc là tôn ông đã phí hoài một vũ khí đấu tranh để có thể phụng sự tốt hơn cho quyền lợi đất nước. Nhưng đó lại là chuyện riêng, rõ ràng, đối với ngài, tôi không hề có ý định đóng vai trò cố vấn chính trị.
Rồi nở một nụ cười nhạo báng, nàng quay bước trên đôi giày gót cao, thong thả bỏ đi không hề nhìn lại một lần.